Komitet społeczny w kontekście AML: Jak weryfikować klientów bez KRS, NIP i REGON?

29 PAŹDZIERNIKA 2025

W praktyce instytucji obowiązanych często pojawia się wyzwanie weryfikacji komitetu społecznego, który nie posiada standardowych identyfikatorów jak KRS, NIP czy REGON. Z tego artykułu dowiesz się, jak prawidłowo przeprowadzić proces KYC i zastosować środki bezpieczeństwa finansowego w takim przypadku.

Problem braku numerów rejestrowych

W praktyce instytucji obowiązanych w rozumieniu ustawy AML często spotykamy sytuację, gdy potencjalnym klientem jest komitet społeczny organizujący zbiórkę publiczną. To nietypowy przypadek, który wymaga szczególnego podejścia w procesie weryfikacji klienta (KYC) i stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.

Dlaczego komitet społeczny to wyzwanie AML?

Komitet społeczny to forma ad hoc, nieposiadająca:

• Wpisu do KRS
• Numeru REGON
• Osobowości prawnej
• Standardowo nie posiada numeru NIP

Standardowe procedury weryfikacji klienta opierają się na weryfikacji danych rejestrowych, co w przypadku komitetu społecznego nie jest możliwe.

Natura prawna komitetu społecznego

Komitet społeczny to grupa osób fizycznych działających wspólnie w celu organizacji zbiórki publicznej. Nie jest to odrębny podmiot prawny - członkowie komitetu ponoszą osobistą odpowiedzialność za jego działania.

Minimalne wymagania prawne:

• Minimum 3 członków – osoby fizyczne pełnoletnie, z pełną zdolnością do czynności prawnych i niekarane za przestępstwa wskazane w art. 4 ustawy o zbiórkach publicznych
• Akt założycielski określający cel i sposób działania
• Zgłoszenie zbiórki – można złożyć elektronicznie przez zbiorki.gov.pl lub papierowo na wzorze udostępnionym przez MSWiA; informacja o zbiórce jest publikowana na portalu po weryfikacji formalnej

Dane podawane w zgłoszeniu:

• Imiona i nazwiska wszystkich członków
• Adresy zamieszkania członków
• Numery PESEL (lub dane z dokumentu tożsamości) członków
• Osoba uprawniona do reprezentowania komitetu
• Cel zbiórki i sposób jej prowadzenia

Uwaga: Numery PESEL są wymagane w dokumentach zgłoszeniowych składanych do MSWiA, ale nie są upubliczniane w opisie zbiórki na portalu zbiorki.gov.pl.

Jak założyć komitet społeczny

Krok 1: Skład i warunki osobowe

• Zbierz min. 3 osoby pełnoletnie, z pełną zdolnością do czynności prawnych, niekarane za przestępstwa wskazane w ustawie.

Krok 2: Akt założycielski

• Przygotuj akt założycielski: nazwa komitetu, cel zbiórki, dane członków (imię, nazwisko, PESEL lub inny identyfikator, adres), adres do korespondencji, wskazanie reprezentanta. Podpisy członków.

Krok 3: Zgłoszenie zbiórki

• Zgłoś zbiórkę elektronicznie przez ePUAP/zbiorki.gov.pl albo papierowo na urzędowym wzorze.
• Po weryfikacji formalnej minister publikuje informację o zgłoszeniu na portalu. Terminy: do 3 dni roboczych dla zgłoszeń elektronicznych, do 7 dni roboczych dla papierowych. Zbiórkę można prowadzić po publikacji.

Krok 4: Zmiany w składzie

• Zmiana składu komitetu wymaga doręczenia zaktualizowanego zgłoszenia wraz z aktem; skuteczna z dniem publikacji aktualizacji na portalu.

Krok 5: Rozliczenie po zbiórce

• Złóż sprawozdanie przez portal w terminach z ustawy; dla zbiórek dłuższych niż rok obowiązują sprawozdania okresowe.

Uwaga operacyjna: NIP dla komitetu społecznego nie jest standardowo nadawany, ale może być wymagany w przypadku obowiązków podatkowych (np. decyzja Urzędu Skarbowego na podstawie art. 5 Ordynacji podatkowej). Zawsze weryfikuj z lokalnym US.

---

Kto i dlaczego przeprowadza weryfikację AML komitetu społecznego

Zasada ogólna

• Weryfikację AML prowadzi każda instytucja obowiązana, która wchodzi w relację z komitetem (bank, KIP/MIP, instytucja pieniądza elektronicznego, SKOK itd.). Podstawa: art. 2 ustawy AML.

Przypadki typowe

• Bank otwierający rachunek na potrzeby rozliczeń zbiórki → identyfikacja i weryfikacja klienta oraz bieżący monitoring.
• Dostawca usług płatniczych (krajowa instytucja płatnicza lub mała instytucja płatnicza) obsługujący płatności online, linki płatnicze, terminale, agregację wpłat → pełne obowiązki AML jako instytucja obowiązana.
• Platforma/crowdfunding współpracująca z PSP → KYC realizuje podmiot będący faktycznym dostawcą usługi płatniczej i stroną umowy z klientem (często PSP); platforma może mieć własne kontrole zgodności, ale obowiązki ustawowe AML spoczywają na instytucji obowiązanej z art. 2 AML.

Kto jest „klientem” w KYC komitetu

• Komitet nie jest osobą prawną. W praktyce „klientem” są konkretne osoby fizyczne tworzące komitet oraz reprezentant w zakresie umocowania. UBO komitetu jako bytu nie ustala się. Instytucja obowiązana identyfikuje i weryfikuje członków i reprezentanta, a zakres środków dostosowuje do ryzyka.

Dlaczego PSP i bank musi to robić

• Ustawa AML nakłada obowiązek stosowania środków bezpieczeństwa finansowego (identyfikacja, weryfikacja, monitoring, PEP/sankcje) na instytucje obowiązane przy nawiązywaniu relacji i realizacji transakcji.

Minimum kontrolne po stronie instytucji obowiązanej dla komitetu

• Identyfikacja i weryfikacja tożsamości wszystkich członków i reprezentanta.
• Uzyskanie i ocena dokumentów: akt założycielski, publikacja zgłoszenia na portalu, pełnomocnictwa/umocowania.
• Screening PEP/sankcje, analiza celu i profilu transakcji, monitoring zgodności przepływów z deklarowanym celem.
• „Źródło środków” i ewentualne wzmożone środki proporcjonalnie do ryzyka.

Kiedy weryfikacja AML „zrywa” onboarding

• Brak publikacji zgłoszenia na portalu, niespójny cel, odmowa podania danych członków/reprezentanta, trafienia na listach sankcyjnych lub nieakceptowalne ryzyko wg polityki instytucji.

---

Podejście do weryfikacji komitetu społecznego w AML

1. Identyfikacja charakteru klienta

Komitet społeczny nie jest odrębnym podmiotem prawnym. Klientami są wszyscy członkowie komitetu jako osoby fizyczne działające wspólnie. Oznacza to, że:

• Wszyscy członkowie komitetu są klientami (osobami fizycznymi) wymagającymi identyfikacji i weryfikacji
• Weryfikujemy tożsamość osoby reprezentującej komitet oraz jej umocowanie
• Sprawdzamy legalność działalności poprzez weryfikację zgłoszenia zbiórki i jej publikacji na portalu zbiorki.gov.pl

2. Procedura weryfikacji krok po kroku

Krok 1: Weryfikacja zgłoszenia zbiórki

• Sprawdź, czy zgłoszenie zostało opublikowane na portalu zbiorki.gov.pl w trybie art. 8 ustawy o zbiórkach publicznych
• Zweryfikuj numer zbiórki i zgodność danych
• Potwierdź, że zbiórka ma status aktywny i aktualność terminu zbiórki

Krok 2: Identyfikacja członków komitetu

• Pobierz pełne dane wszystkich członków z aktu założycielskiego
• Zweryfikuj tożsamość osoby reprezentującej (dokumenty tożsamości)
• Sprawdź zgodność danych z publicznie dostępnymi informacjami

Krok 3: Identyfikacja i weryfikacja klientów

• Dla komitetu społecznego jako zbioru osób fizycznych nie ustala się beneficjenta rzeczywistego komitetu jako odrębnego podmiotu
• Instytucja obowiązana identyfikuje i weryfikuje każdego członka jako klienta-osobę fizyczną oraz osobę upoważnioną do reprezentacji
• Zastosuj standardową procedurę CDD dla osób fizycznych wobec wszystkich członków komitetu

Krok 4: Ocena ryzyka

• Przeanalizuj cel zbiórki (zgodność z celami społecznymi)
• Oceń transparentność działań komitetu
• Sprawdź członków na listach sankcyjnych
• Zweryfikuj brak powiązań z PEP
• Jeśli członek komitetu jest PEP, zastosuj wzmożone środki (art. 46 AML), np. uzyskaj akceptację zarządu i pogłębioną weryfikację źródła środków.

3. Dokumenty wymagane do weryfikacji

Od komitetu społecznego:

• Akt założycielski komitetu
• Potwierdzenie zgłoszenia zbiórki (numer zbiórki)
• Pełnomocnictwo dla osoby reprezentującej (jeśli dotyczy)

Od osoby reprezentującej:

• Dokument tożsamości (dowód osobisty/paszport)
• Potwierdzenie adresu zamieszkania
• Informacje o źródle pochodzenia środków – pobierane proporcjonalnie do oceny ryzyka zgodnie z art. 34–37 ustawy AML

Dodatkowe dokumenty (w razie potrzeby):

• Oświadczenia o braku powiązań z PEP
• Dokumenty potwierdzające cel zbiórki
• Umowy z podmiotami współpracującymi

Praktyczne wskazówki dla instytucji obowiązanych

Dokumentowanie procesu weryfikacji

• Przechowuj kopie wszystkich dokumentów weryfikacyjnych
• Dokumentuj każdy krok procesu identyfikacji
• Zachowaj zgodność z wymogami przechowywania dokumentacji AML

Monitorowanie bieżące

• Śledź status zbiórki na zbiorki.gov.pl
• Weryfikuj regularnie aktualność danych członków
• Monitoruj transakcje pod kątem zgodności z deklarowanym celem

Sygnały ostrzegawcze (red flags)

• Brak zgłoszenia zbiórki w oficjalnym rejestrze
• Niezgodność danych między dokumentami
• Podejrzane transakcje niepowiązane z celem zbiórki
• Odmowa dostarczenia pełnej dokumentacji członków

Przykłady z praktyki

Przypadek 1: Komitet bez publikacji
Jeśli zgłoszenie nie jest opublikowane na zbiorki.gov.pl, odmów onboardingu, ponieważ działalność nie jest legalna.

Przypadek 2: Członek komitetu jako PEP
Wykrycie PEP wymaga wzmożonych środków – np. dodatkowej weryfikacji źródła środków i monitoringu transakcji.

Przypadek 3: Zmiana składu komitetu
Przy zmianie członków, zweryfikuj zaktualizowane zgłoszenie i ponownie identyfikuj nowych członków.

Najczęstsze błędy w weryfikacji komitetów społecznych

❌ Błąd 1: Traktowanie komitetu jako odrębnego podmiotu prawnego i ustalanie jego beneficjenta rzeczywistego
✅ Prawidłowo: Traktowanie wszystkich członków jako klientów-osób fizycznych; nie ustala się beneficjenta rzeczywistego komitetu

❌ Błąd 2: Ograniczenie weryfikacji tylko do osoby reprezentującej
✅ Prawidłowo: Identyfikacja i weryfikacja wszystkich członków komitetu jako klientów

❌ Błąd 3: Brak weryfikacji legalności działalności
✅ Prawidłowo: Sprawdzenie zgłoszenia zbiórki w rejestrze publicznym

❌ Błąd 4: Pomijanie oceny ryzyka ze względu na cel społeczny
✅ Prawidłowo: Standardowa ocena ryzyka AML/CFT

Różnice między komitetem społecznym a stowarzyszeniem

Komitet społeczny	Stowarzyszenie z "komitet" w nazwie
Brak osobowości prawnej	Posiada osobowość prawną (wpis w KRS)
Brak KRS/REGON; NIP może być nadany wyjątkowo	Posiada NIP/REGON/KRS
Wszyscy członkowie jako klienci-osoby fizyczne	Weryfikacja jako osoba prawna
Nie ustala się beneficjenta rzeczywistego (klienci to osoby fizyczne)	Beneficjent rzeczywisty wg standardowych zasad dla osób prawnych
Odpowiedzialność osobista członków	Odpowiedzialność prawna stowarzyszenia

Rekomendacje dla procedur wewnętrznych

1. Uaktualnij procedurę AML o szczegółowe zasady weryfikacji komitetów społecznych
2. Przeszkol pracowników w zakresie specyfiki tej formy organizacyjnej
3. Stwórz checklistę dla weryfikacji grup osób fizycznych działających wspólnie
4. Ustal standardy dokumentowania procesu identyfikacji wszystkich członków
5. Określ kryteria oceny ryzyka dla organizacji nieposiadających osobowości prawnej

Kluczowe zasady

O czym pamiętać:

• Nie ustala się beneficjenta rzeczywistego dla komitetu społecznego (klientami są osoby fizyczne)
• Wszyscy członkowie komitetu wymagają identyfikacji i weryfikacji jako klienci
• Screening PEP i list sankcyjnych przeprowadza się dla wszystkich członków i osoby reprezentującej
• Brak standardowych identyfikatorów (KRS, REGON) nie oznacza braku możliwości weryfikacji - wymaga jedynie dostosowania procedur do specyfiki grupy osób fizycznych działających wspólnie

Aby ułatwić weryfikację komitetów społecznych i inne procesy AML, rozważ użycie SystemAML.pl – platformy wspomagającej instytucje obowiązane w efektywnym zarządzaniu ryzykiem.