Kogo dotyczy ustawa AML? Pełna lista instytucji obowiązanych 2025

Ostatnia aktualizacja: listopad 2025

Ustawa AML, kojarzona głównie z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy, w rzeczywistości dotyczy dziesiątek tysięcy firm w Polsce. Unijne regulacje, przeniesione do polskiego prawa (Dz.U. 2025 poz. 644), nakładają obowiązki na 27 kategorii działalności – tzw. instytucje obowiązane. Z tego artykułu dowiesz się, kto jest instytucją obowiązaną, jakie progi i wyłączenia stosować i dlaczego ustawa AML to nie tylko banki i kantory. Objęte są nią także hotele, dealerzy samochodów, jubilerzy, a nawet firmy faktoringowe przyjmujące płatności gotówkowe powyżej 10 000 euro.

Czym jest ustawa AML?

Ustawa AML to potoczna nazwa Ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tekst jednolity: Dz.U. 2025 poz. 644). Nazwa pochodzi od angielskiego terminu Anti-Money Laundering, który stał się synonimem tych regulacji. Wbrew pozorom, jej zapisy nie dotyczą wyłącznie największych graczy na rynku finansowym. Ustawa AML obejmuje szeroki katalog tzw. instytucji obowiązanych (IO), których liczbę szacuje się na kilkadziesiąt tysięcy podmiotów.

Kluczowa zasada: Każdy przedsiębiorca, który przyjmuje płatność w gotówce o wartości równej lub przekraczającej 10 000 €, automatycznie staje się instytucją obowiązaną. Dotyczy to zarówno hoteli, salonów samochodowych, jubilerów, jak i sklepów meblowych. Do tego dochodzą branże oczywiste, takie jak sektor finansowy (faktoring, kantory, instytucje pożyczkowe), a także notariusze, prawnicy i pośrednicy w obrocie nieruchomościami.

Pełna lista 27 kategorii instytucji obowiązanych (art. 2 ust. 1)

Nie jesteś pewien, czy Twoja firma podlega ustawie? Wypełnij ankietę i sprawdź, czy jesteś instytucją obowiązaną!

Ustawa AML w art. 2 ust. 1 wymienia 27 kategorii działalności (w tym punkt 24a), które określa się jako instytucje obowiązane (IO). Poniżej znajduje się ich pełna lista:

Kategoria	Progi / wyłączenia
Banki, instytucje kredytowe, instytucje finansowe (art. 2 ust. 1 pkt 1) Banki krajowe, oddziały banków zagranicznych oraz instytucje finansowe działające w Polsce. Uwaga: Kategoria obejmuje także firmy faktoringowe (z regresem i bez, forfaiting), ponieważ Prawo bankowe definiuje faktoring jako czynność bankową.	Brak progów
Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i Kasa Krajowa (pkt 2) SKOK-i i Kasa Krajowa.	Brak progów
Instytucje płatnicze i pieniądza elektronicznego (pkt 3) Krajowe instytucje płatnicze, małe instytucje płatnicze, instytucje pieniądza elektronicznego, biura usług płatniczych i agenci rozliczeniowi.	Brak progów
Firmy inwestycyjne i banki powiernicze (pkt 4) Domy maklerskie, firmy inwestycyjne, banki powiernicze i ich oddziały.	Brak progów
Zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską (pkt 5) Podmioty zagraniczne prowadzące działalność maklerską w Polsce oraz spółki handlowe z art. 50a ustawy o giełdach towarowych.	Brak progów
Spółki prowadzące rynek regulowany (platformy aukcyjne) (pkt 6) Spółki prowadzące rynek regulowany w zakresie platform aukcyjnych (art. 3 pkt 10a ustawy o obrocie instrumentami finansowymi).	Brak progów
Fundusze inwestycyjne i towarzystwa zarządzające (pkt 7) Fundusze inwestycyjne, alternatywne fundusze inwestycyjne, ASI, TFI oraz zarządzający alternatywni.	Brak progów
Zakłady ubezpieczeń (dział I/II) i oddziały (pkt 8) Zakłady ubezpieczeń na życie i pozostałych ubezpieczeń osobowych i majątkowych, zarówno krajowe, jak i oddziały zagraniczne.	Brak progów
Pośrednicy ubezpieczeniowi (ubezpieczenia na życie i reasekuracja) (pkt 9) Multiagenci oraz brokerzy ubezpieczeń na życie i reasekuracji.	Wyłączenie: agent działający na rzecz jednego zakładu ubezpieczeń, który nie przyjmuje od klientów składek ani nie wypłaca świadczeń.
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (pkt 10) KDPW S.A. oraz spółka, której KDPW przekazał zadania w zakresie prowadzenia rachunków papierów wartościowych lub rachunków zbiorczych.	Brak progów
Systemy rozrachunku oparte na technologii rozproszonego rejestru (DLT) (pkt 10a) Podmioty prowadzące system rozrachunku DLT w rozumieniu rozporządzenia (UE) 2022/858.	Brak progów
Kantory (prawo dewizowe) (pkt 11) Podmioty prowadzące działalność kantorową.	Brak progów
Podmioty w zakresie walut wirtualnych (kryptowalut) (pkt 12 lit. a–d) Wymiana walut fiat na kryptowaluty, wymiana między kryptowalutami, pośrednictwo w wymianie oraz prowadzenie rachunków dla walut wirtualnych (art. 2 ust. 2 pkt 17 lit. e).	Brak progów
Notariusze – akt notarialny (katalog a–h) (pkt 13 lit. a–h) Czynności notarialne, takie jak przeniesienie własności, dział spadku, aporty, zbycie przedsiębiorstwa, łączenie spółek itp.	Brak progów
Notariusze – czynności z art. 79 pkt 6a P.o.n. (pkt 13a) Pozostałe czynności notarialne wskazane w Prawie o notariacie.	Brak progów
Prawnicy i doradcy podatkowi przy określonych czynnościach (pkt 14 lit. a–e) Adwokaci, radcowie prawni, prawnicy zagraniczni i doradcy podatkowi, gdy świadczą pomoc prawną lub doradztwo przy: a) transakcjach na nieruchomościach i papierach wartościowych, b) zarządzaniu środkami klienta, c) obsłudze rachunków, d) aportach, e) tworzeniu i zarządzaniu spółkami.	Wyłączenia: m.in. prawnicy zatrudnieni w firmie oraz część zawodów publicznych.
Doradcy podatkowi i biegli rewidenci – inne czynności (pkt 15) W zakresie niewymienionym w pkt 14.	Brak progów
Przedsiębiorcy świadczący usługi podatkowe (pkt 15a) Podmioty, których główną działalnością jest sporządzanie deklaracji, prowadzenie ksiąg podatkowych lub udzielanie porad.	Brak progów
Usługi korporacyjne dla spółek (pkt 16 lit. a–e) Zapewnianie siedziby/adresu, pełnienie funkcji zarządczych, powiernictwo.	Brak progów
Usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych (pkt 17) Biura rachunkowe.	Brak progów
Pośrednicy w obrocie nieruchomościami (pkt 18) Z wyłączeniem pośrednictwa w najmie o czynszu poniżej 10 000 €.	Wyłączenie: pośrednictwo w umowach najmu, w których miesięczny czynsz jest niższy niż równowartość 10 000 €.
Operatorzy pocztowi (pkt 19) W rozumieniu ustawy Prawo pocztowe.	Brak progów
Gry losowe, zakłady wzajemne, hazard (pkt 20) Podmioty z ustawy o grach hazardowych.	Status instytucji obowiązanej: bezprogowy. Próg identyfikacji klienta: 2 000 € przy przyjmowaniu stawek i wypłacie wygranych (art. 35 ust. 2 pkt 4).
Fundacje (pkt 21) W zakresie przyjmowania lub dokonywania płatności gotówką o wartości równej lub przekraczającej 10 000 €.	Próg 10 000 € w gotówce.
Stowarzyszenia (pkt 22) W zakresie przyjmowania lub dokonywania płatności gotówką o wartości równej lub przekraczającej 10 000 €.	Próg 10 000 € w gotówce.
Przedsiębiorcy przyjmujący zapłatę gotówką (pkt 23) Każdy przedsiębiorca przyjmujący lub dokonujący płatności gotówką za towary.	Próg 10 000 € w gotówce (jedna lub kilka powiązanych transakcji).
Skrytki sejfowe (pkt 24) Udostępnianie skrytek sejfowych, w tym przez oddziały przedsiębiorców zagranicznych.	Brak progów
Obrót dziełami sztuki, antykami, kolekcjami (pkt 24a lit. a–b) Obrót, pośrednictwo w obrocie oraz przechowywanie dzieł sztuki w wolnym obszarze celnym.	Próg transakcyjny 10 000 € (pojedyncza lub kilka powiązanych transakcji).
Instytucje pożyczkowe (pkt 25) W rozumieniu ustawy o kredycie konsumenckim.	Brak progów
Działalność lombardowa (pkt 26) Przedsiębiorcy prowadzący lombard.	Brak progów
Podmiot obsługujący kredyty (pkt 27) W rozumieniu ustawy o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów.	Brak progów

Jak widać, lista podmiotów podlegających ustawie jest bardzo długa. Co istotne, można stać się instytucją obowiązaną, nawet nie prowadząc działalności finansowej, księgowej czy inwestycyjnej. Wystarczy jedna transakcja gotówkowa o wartości 10 000 € lub wyższej, aby automatycznie podlegać wszystkim obowiązkom wynikającym z ustawy.

Ważne: Organy nadzoru, takie jak GIIF i właściwe organy samorządu zawodowego, aktywnie kontrolują przedsiębiorców. Za nieprzestrzeganie przepisów AML grożą sankcje administracyjne. W praktyce kary nakładano już na hotele, dealerów samochodów i inne "nieoczywiste" branże, które przyjęły płatności gotówkowe powyżej ustawowego progu, a nie wdrożyły procedur AML.

Warunki, progi, wyłączenia

Nie każda z wymienionych firm staje się instytucją obowiązaną bezwarunkowo. Ustawa AML przewiduje określone warunki, progi kwotowe lub wyłączenia, które decydują o tym, czy dany podmiot musi stosować jej przepisy.

Najważniejsze progi i wyłączenia:

Próg gotówkowy 10 000 € (art. 2 ust. 1 pkt 23): dotyczy fundacji (pkt 21), stowarzyszeń (pkt 22) oraz „zwykłych” przedsiębiorców (pkt 23). Stają się oni IO, gdy przyjmą lub dokonają płatności w gotówce o tej wartości (w ramach jednej lub kilku powiązanych operacji).
Nieruchomości – wyłączenie dla najmu (pkt 18): pośrednictwo w najmie jest wyłączone z obowiązków AML, jeśli miesięczny czynsz nie przekracza równowartości 10 000 €.
Hazard – dwa progi (pkt 20): status instytucji obowiązanej jest bezprogowy. Obowiązek identyfikacji klienta pojawia się przy transakcjach o wartości 2 000 € lub wyższej (art. 35 ust. 2 pkt 4).
Prawnicy i doradcy podatkowi (pkt 14): stają się instytucją obowiązaną tylko przy określonych czynnościach, takich jak transakcje na nieruchomościach, zarządzanie aktywami klienta, obsługa rachunków bankowych, aporty czy tworzenie spółek.
Notariusze – dwie kategorie (pkt 13 i 13a): obowiązki AML dotyczą zarówno czynności wymienionych wprost w katalogu (np. przeniesienie własności, dział spadku), jak i pozostałych czynności z art. 79 pkt 6a Prawa o notariacie.
Dzieła sztuki – próg 10 000 € (pkt 24a): dotyczy obrotu, pośrednictwa oraz przechowywania dzieł sztuki, antyków i przedmiotów kolekcjonerskich.

Masz wątpliwości? Wypełnij ankiety AML i sprawdź, czy Twoja firma prawidłowo realizuje wymogi ustawowe.

Kto może podlegać ustawie? Praktyczne przykłady

Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu dotyczy jedynie dużych instytucji obracających pokaźnymi kwotami, jak banki czy zakłady ubezpieczeń. W praktyce ustawą objęci są przedstawiciele kilkudziesięciu zawodów, z którymi mamy mniej lub bardziej regularną styczność na co dzień. Może to być na przykład:

księgowa prowadząca biuro rachunkowe (art. 2 ust. 1 pkt 17);
przedsiębiorca prowadzący antykwariat (jeśli wartość transakcji ≥ 10 000 €) (pkt 24a);
fundacja, którą wspierasz darowizną w gotówce powyżej 10 000 € (pkt 21);
właściciel kantoru, w którym wymieniasz walutę (pkt 11);
platforma wymiany kryptowalut (pkt 12 lit. a–d);
pośrednik w obrocie nieruchomościami, który pomaga Ci w zakupie mieszkania (pkt 18);
notariusz, u którego sporządzasz akt notarialny (pkt 13 lit. a);
lombard, w którym zastawiasz cenne przedmioty (pkt 26);
instytucja pożyczkowa udzielająca pożyczek (pkt 25);
firma faktoringowa, która finansuje Twoje faktury (pkt 1 – instytucja finansowa);
hotel, w którym płacisz gotówką za pobyt grupowy powyżej 10 000 € (pkt 23);
jubiler, u którego kupujesz biżuterię za gotówkę powyżej 10 000 € (pkt 23);
dealer samochodów przyjmujący zapłatę w gotówce (pkt 23).

Branże "nieoczywiste" – kogo jeszcze może dotyczyć AML?

Wielu przedsiębiorców nie zdaje sobie sprawy, że podlega ustawie AML. Pamiętaj o kluczowej zasadzie: każdy przedsiębiorca, który przyjmuje płatność w gotówce o wartości 10 000 € lub więcej (w jednej lub kilku powiązanych transakcjach), automatycznie staje się instytucją obowiązaną (art. 2 ust. 1 pkt 23).

Praktyczne przykłady branż objętych progiem gotówkowym:

Hotele i obiekty noclegowe – przyjęcie gotówki od gości (np. za rezerwacje grupowe, konferencje) powyżej 10 000 € sprawia, że hotel staje się instytucją obowiązaną. Organy nadzoru nakładały już w przeszłości sankcje administracyjne na hotele za nieprzestrzeganie przepisów AML.
Dealerzy i komisy samochodowe – sprzedaż pojazdów za gotówkę często przekracza próg 10 000 €. Każda taka transakcja wymaga zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego, w tym identyfikacji klienta.
Jubilerzy i sklepy z biżuterią – sprzedaż drogiej biżuterii, zegarków czy kamieni szlachetnych za gotówkę. Próg 10 000 € łatwo przekroczyć przy zakupie pierścionka zaręczynowego czy luksusowego zegarka.
Sprzedawcy maszyn rolniczych i ciężkiego sprzętu – transakcje w branży rolniczej i budowlanej często opiewają na wysokie kwoty i są realizowane w gotówce, co oznacza konieczność stosowania przepisów AML.
Salony meblowe i sklepy RTV/AGD – przy kompleksowym wyposażaniu domu lub apartamentu (meble, sprzęt AGD, elektronika) wartość transakcji gotówkowej może łatwo przekroczyć 10 000 €.
Firmy faktoringowe – choć nie są wymienione wprost w ustawie, podlegają jej jako instytucje finansowe (art. 2 ust. 1 pkt 1), ponieważ faktoring jest czynnością bankową zdefiniowaną w Prawie bankowym.

Sankcje administracyjne – realne zagrożenie

Nieprzestrzeganie przepisów AML wiąże się z dotkliwymi sankcjami administracyjnymi.

Organy nadzoru aktywnie kontrolują nie tylko instytucje finansowe, ale także przedsiębiorców z branż "nieoczywistych", takich jak hotele, dealerzy czy jubilerzy. Kontrole często kończą się nałożeniem kar za brak procedur AML, nieprzeszkolenie pracowników lub brak identyfikacji klienta przy transakcjach gotówkowych powyżej progu.

Co musisz zrobić, gdy przekroczysz próg 10 000 € w gotówce?

Przekroczenie progu 10 000 € w gotówce oznacza, że Twoja firma staje się instytucją obowiązaną. Od tego momentu musisz:

Identyfikować klienta – sprawdzić jego dokument tożsamości i zebrać dane.
Weryfikować beneficjenta rzeczywistego – ustalić, kto jest faktycznym właścicielem środków.
Oceniać ryzyko – analizować cel i charakter transakcji oraz źródło pochodzenia środków.
Wdrożyć wewnętrzną procedurę AML – stworzyć pisemny dokument i przeszkolić pracowników.
Wyznaczyć osobę odpowiedzialną za AML (AMLRO).
Raportować transakcje do GIIF – zgłaszać transakcje podejrzane oraz, w niektórych przypadkach, transakcje ponadprogowe.

Uwaga: Obowiązek raportowania transakcji ponadprogowych do GIIF (art. 72 ust. 1) dotyczy progu 15 000 € i obejmuje m.in. wpłaty i wypłaty gotówki.

Z obowiązku raportowania ponadprogowego zwolnione są m.in. instytucje obowiązane z art. 2 ust. 1 pkt 11 (kantory), 13–15a (notariusze, prawnicy, doradcy podatkowi) oraz 18 (pośrednicy nieruchomości).

Nie czekaj na kontrolę. Sprawdź, czy Twoja firma jest instytucją obowiązaną, korzystając z naszych narzędzi: Ankiety AML.

Powiązane obowiązki instytucji obowiązanych

Określenie, że jesteś instytucją obowiązaną, to dopiero początek. Musisz wdrożyć szereg procedur i mechanizmów kontrolnych, w tym:

Środki bezpieczeństwa finansowego – podstawowe obowiązki identyfikacji i weryfikacji klientów
Wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego – dodatkowe procedury dla klientów wysokiego ryzyka
Osoby eksponowane politycznie (PEP) – szczególne zasady postępowania wobec osób pełniących funkcje publiczne
Weryfikacja na listach sankcyjnych – obowiązek sprawdzania klientów pod kątem sankcji międzynarodowych
Kraje wysokiego ryzyka – dodatkowe środki przy transakcjach z określonymi jurysdykcjami
Branże wysokiego ryzyka – które sektory wymagają szczególnej uwagi

Co zmieniło się w ostatnich latach

Tekst jednolity ustawy (Dz.U. 2025 poz. 644) uwzględnia szereg nowelizacji. Najważniejsze zmiany w katalogu instytucji obowiązanych to:

Systemy rozrachunku DLT (pkt 10a): dodano podmioty prowadzące system rozrachunku oparty na technologii rozproszonego rejestru (rozporządzenie UE 2022/858).
Waluty wirtualne (pkt 12): sprecyzowano katalog podmiotów objętych ustawą, w tym platformy wymiany, pośredników oraz podmioty prowadzące rachunki dla kryptowalut.
Działalność lombardowa (pkt 26): wprowadzono ją jako odrębną kategorię IO na mocy ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej.
Podmioty obsługujące kredyty (pkt 27): nowa kategoria IO wprowadzona ustawą o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów.
Notariusze (pkt 13a): rozszerzono katalog obowiązków o czynności z art. 79 pkt 6a Prawa o notariacie.
Przedsiębiorcy świadczący usługi podatkowe (pkt 15a): nowa kategoria, odrębna od doradców podatkowych.

Równoległe projekty nowelizacji z 2025 r. nie zmieniły listy podmiotów. Wersja obowiązująca to tekst jednolity z 16 maja 2025 r.

Przedsiębiorstwa technologii finansowych – szybka kwalifikacja

Jeśli prowadzisz działalność w sektorze FinTech, sprawdź, do której kategorii IO należy Twoja firma:

Instytucje płatnicze (krajowe, małe, biura usług płatniczych) → pkt 3
Platformy wymiany kryptowalut (wymiana, pośrednictwo, prowadzenie rachunków) → pkt 12 lit. a–d
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych → pkt 10
Systemy rozrachunku DLT → pkt 10a
Zakłady ubezpieczeń i pośrednicy (ubezpieczenia na życie) → pkt 8–9
Instytucje pożyczkowe → pkt 25
Firmy obsługujące kredyty → pkt 27

Najczęstsze błędy w interpretacji

Mylenie statusu IO z progami transakcyjnymi

Próg 10 000 € w gotówce (pkt 21–23) decyduje o uzyskaniu statusu instytucji obowiązanej. Z kolei progi transakcyjne (np. 2 000 € dla hazardu) określają, kiedy należy zastosować konkretne środki bezpieczeństwa, np. zidentyfikować klienta.

Stosowanie potocznych nazw zamiast ustawowych

❌ „kantor krypto” → ✅ „podmiot świadczący usługi w zakresie walut wirtualnych (pkt 12)”
❌ „lombard” → ✅ „przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową (pkt 26)”

Pomijanie nowych kategorii IO

Systemy rozrachunku DLT (pkt 10a) i udostępnianie skrytek sejfowych (pkt 24) to stosunkowo nowe lub rzadziej omawiane kategorie. Nie zapominaj o nich podczas analizy swojej działalności.

Błędna interpretacja wyłączenia dla najmu

Pośrednictwo w najmie nieruchomości jest wyłączone z obowiązków AML tylko wtedy, gdy miesięczny czynsz nie przekracza 10 000 € (pkt 18).

FAQ – najczęściej zadawane pytania

Czy lombard jest instytucją obowiązaną?
Tak. Przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową podlegają ustawie AML bezwarunkowo (art. 2 ust. 1 pkt 26).

Jaki jest próg gotówkowy dla „zwykłego” przedsiębiorcy?
10 000 € w jednej lub kilku powiązanych transakcjach (pkt 23).

Czy platforma wymiany kryptowalut zawsze jest IO?
Tak, bez względu na wartość transakcji. Ustawa obejmuje wymianę walut fiat na kryptowaluty, wymianę między kryptowalutami, pośrednictwo oraz prowadzenie rachunków (pkt 12 lit. a–d).

Czy udostępnianie skrytek sejfowych podlega AML?
Tak. Jest to odrębna kategoria instytucji obowiązanych (pkt 24).

Czy pośrednik nieruchomości przy najmie zawsze jest IO?
Nie. Jeśli miesięczny czynsz jest niższy niż 10 000 €, pośrednik jest zwolniony z obowiązków AML w zakresie tej umowy (pkt 18).

Jakie progi obowiązują w branży hazardowej?
Status instytucji obowiązanej jest bezprogowy (pkt 20). Obowiązek identyfikacji klienta powstaje przy transakcjach o wartości 2 000 € lub wyższej (art. 35 ust. 2 pkt 4).

Czy firmy faktoringowe podlegają ustawie AML?
Tak. Są one traktowane jako instytucje finansowe (art. 2 ust. 1 pkt 1) bez progów kwotowych, ponieważ faktoring jest czynnością bankową zdefiniowaną w Prawie bankowym.

Czy hotel może otrzymać karę za nieprzestrzeganie AML?
Tak. Jeśli hotel przyjmie płatność w gotówce o wartości 10 000 € lub wyższej i nie dopełni obowiązków AML (np. nie zidentyfikuje klienta, nie wdroży procedur), może zostać ukarany sankcjami administracyjnymi.

Czy dealer samochodów musi wdrożyć procedury AML?
Tak, jeśli przyjmuje płatności gotówkowe o wartości równej lub przekraczającej 10 000 €. Staje się wtedy instytucją obowiązaną (pkt 23) i musi realizować wszystkie obowiązki AML.

Czy jubiler podlega przepisom AML?
Tak, jeśli przyjmuje płatność w gotówce o wartości 10 000 € lub wyższej. Staje się wówczas instytucją obowiązaną (pkt 23).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
Tekst jednolity: Dz.U. 2025 poz. 644

Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z 9 maja 2025 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy.

Pełny tekst ustawy dostępny w systemie ISAP oraz Sejm API.