Kary nakładane na osoby fizyczne, spółki i instytucje finansowe

3 CZERWCA 2025

Generalny Inspektor Informacji Finansowej (GIIF) i Narodowy Bank Polski prowadzą regularne kontrole w tzw. instytucjach obowiązanych. Podczas kontroli następuje weryfikacja, czy nie zostały naruszone przepisy ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (tzw. ustawa AML). Wysokość kar administracyjnych AML w 2025 roku znacząco wzrosła - sprawdź aktualne statystyki.

W przypadku identyfikacji uchybień GIIF może nałożyć karę administracyjną oraz podjąć szereg innych działań. Informacje o karach nakładanych na banki i duże instytucje są powszechnie znane i często pojawiają się w prasie masowej. Przykładem takiej kary jest 21 mln 659 tys. zł kary nałożonej na ING Bank Śląski w październiku 2022. Mniej znanymi faktami są kary nakładane na małe podmioty, takie jak osoby fizyczne, jednoosobowe działalności gospodarcze i małe spółki. Zatem jak wygląda temat kar AML dla małych podmiotów w 2025 roku?

Podstawa prawna

Kary administracyjne nakładane są na podstawie ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, która w art. 1 ust. 1 określa regulacje dotyczące zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Ustawa nakłada na instytucje obowiązane szereg wymogów compliance, a ich nieprzestrzeganie skutkuje sankcjami administracyjnymi.

Metodologia analizy

Dane przedstawione w niniejszym artykule pochodzą z ręcznej analizy wszystkich decyzji administracyjnych opublikowanych na liście "Sankcje administracyjne" Ministerstwa Finansów (stan na 3 czerwca 2025). Proces obejmował scraping danych, klasyfikację rodzajów naruszeń oraz weryfikację kwot kar. Każda decyzja została indywidualnie przeanalizowana pod kątem organu nakładającego, podstawy prawnej i charakteru uchybienia.

Przegląd kar

Z analizy kar w kontekście przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu można zaobserwować konsekwentny trend wzrostu liczby nakładanych kar, co wskazuje na intensyfikację działań kontrolnych i skuteczną egzekucję przepisów ustawy AML.

Na dzień 3 czerwca 2025, średnia kara administracyjna z tytułu niewywiązywania się z wymogów ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy to 229 661 zł. Łącznie nałożono 216 kar w łącznej wartości 47 999 200 złotych (analiza SystemAML, dane z gov.pl, stan 3 VI 2025)¹. Najwyższa kara opiewała na 21 659 000 zł (decyzja GIIF 4 X 2022 wobec ING Bank Śląski S.A.)², a najmniejsza to 0 zł - kara w postaci samej publikacji informacji o naruszeniach (np. decyzja z 14 VI 2023)³.

Organy nakładające kary:

NBP: 153 kary (70,8% wszystkich kar) ❓ Wartości % zostaną potwierdzone po publikacji rocznego sprawozdania Prezesa NBP za 2025.
Ministerstwo Finansów: 30 kar (13,9%)
GIIF: 22 kary (10,2%)
Urząd: 11 kar (5,1%)

Wśród karanych firm znajdziemy banki, SKOKi, kantory, bukmacherów, pośredników kredytowych, instytucje płatnicze, fundacje, jubilerów i sprzedawców złota, a nawet antykwariaty i hotele.

Jeśli chodzi o obszary, za które nakładane są kary, można dostrzec powtarzające się problemy wśród instytucji obowiązanych. Na podstawie najnowszych danych, najczęstsze naruszenia to:

1. Problemy z transakcjami walutowymi:

niezastosowanie środków bezpieczeństwa finansowego przy transakcjach okazjonalnych sprzedaży wartości dewizowych o równowartości większej niż 15 000 EUR (art. 33 ust. 1 w związku z art. 35 ust. 1 pkt 2 lit. a)
nieprzekazanie GIIF informacji o transakcjach przekraczających 15 000 EUR lub przekazanie ich po terminie (art. 72 ust. 3 i 5)

2. Braki w procedurach i ocenie ryzyka:

niepełne procedury AML - nieokreślenie wszystkich wymaganych zasad postępowania (art. 50 ust. 2)
brak sporządzenia oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (art. 27 ust. 3)
brak rozpoznania ryzyka stosunków gospodarczych i transakcji okazjonalnych (art. 33 ust. 2)

3. Braki w szkoleniach:

niezapewnienie udziału pracowników w programach szkoleniowych AML/CFT (art. 52)

Inne częste uchybienia obejmują:

brak wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za kwestie AML (art. 8) lub za wdrażanie obowiązków (art. 7)
brak odpowiedniej procedury AML lub braki w samej procedurze (art. 50)
brak wymaganej procedury dla anonimowego zgłaszania naruszeń przez pracowników (art. 53)
nieprawidłowe weryfikowanie kontrahentów na listach sankcyjnych
problemy z identyfikacją beneficjentów rzeczywistych i wpisami do CRBR

Przykłady kar

Firma jubilerska z Warszawy otrzymała 15 000 zł kary za:

Niewyznaczenie osoby odpowiedzialnej za wdrożenie obowiązków ustawy AML - naruszenie art. 7
Niewyznaczenie pracownika na kierowniczym stanowisku odpowiedzialnego za compliance AML. Osoba ta powinna zapewniać zgodność z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy - naruszenie art. 8
Brak oceny ryzyka związanego z praniem pieniędzy. Ocena powinna uwzględniać czynniki ryzyka dotyczące klientów i państw wysokiego ryzyka - naruszenie art. 27 ust. 3
Brak wewnętrznej procedury AML dostosowanej do charakteru działalności - naruszenie art. 50
Brak szkoleń dla pracowników z zakresu AML/CFT - naruszenie art. 52
Brak procedury anonimowego zgłaszania naruszeń przez pracowników - naruszenie art. 53

Kantor wymiany walut ze Starego Sącza otrzymał karę 30 000 zł za:

Nieprzekazanie Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej informacji o przeprowadzonej transakcji kupna lub sprzedaży wartości dewizowych, której równowartość przekracza 15 000 euro – co stanowi niedopełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 72 ust. 3 ustawy.
Przekazanie Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej informacji o przeprowadzeniu transakcji kupna i sprzedaży wartości dewizowych, których równowartość przekracza 15 000 euro bez wszystkich wymaganych ustawą danych, co stanowi niedopełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 72 ust. 6 pkt 1, 2, 3 i 5 ustawy.

Fundacja z Katowic otrzymała karę 15 000 zł za:

Niesporządzenie oceny ryzyka zgodnie z art. 27 ust. 3 ustawy.
Niestosowanie środków bezpieczeństwa finansowego zgodnie z art. 33 ust. 1 w zw. z art. 34 ust. 1 pkt 2 ustawy,
Nieprzekazanie do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej informacji zgodnie z art. 72 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Jak wygląda proces kontroli i nakładania kary przez GIIF?

Zrozumienie, w jaki sposób GIIF podchodzi do kontroli i karania, jest kluczowe dla każdej instytucji obowiązanej. Proces ten nie jest natychmiastowy i składa się z kilku etapów, a na ostateczną decyzję wpływa wiele czynników.

Etapy postępowania

Warto wiedzieć, że GIIF rzadko przeprowadza kontrole samodzielnie. Najczęściej zleca je urzędom celno-skarbowym, których protokoły trafiają następnie do analizy w GIIF. Kluczowe jest to, że sam protokół pokontrolny nie zawiera informacji o nałożeniu kary.

Decyzja o karze zapada w osobnym postępowaniu administracyjnym, które może zostać wszczęte po kilku miesiącach, a w niektórych przypadkach nawet po dwóch latach od zakończenia kontroli.

Kiedy GIIF odstępuje od nałożenia kary?

Kara nie jest nakładana automatycznie po stwierdzeniu uchybień. GIIF analizuje, czy naruszenie miało charakter jednostkowy czy systemowy. W przypadku niewielkiej skali nieprawidłowości, organ może odstąpić od wymierzenia kary, informując o tym instytucję pisemnie wraz z uzasadnieniem.

Jednakże, jeśli kontrola wykazuje powtarzalne błędy u każdego z badanych klientów (np. brak weryfikacji źródła pochodzenia majątku, brak analizy transakcji), prawdopodobieństwo nałożenia kary drastycznie wzrasta. Przy naruszeniach systemowych jest ona niemal nieunikniona.

Co wpływa na wysokość kary?

Maksymalna kara administracyjna może wynieść do 1 miliona euro dla instytucji lub do dwukrotności korzyści osiągniętej lub straty unikniętej w wyniku naruszenia. GIIF przy ustalaniu wysokości kary bierze pod uwagę szereg czynników:

Waga i czas trwania naruszenia: Jak poważne było uchybienie i jak długo trwało?
Możliwości finansowe firmy: GIIF zwraca się do urzędu skarbowego o dane finansowe podmiotu, aby ocenić jego zdolność do pokrycia kary.
Skala działalności: Brany pod uwagę jest m.in. wolumen i wartość przeprowadzanych transakcji.
Współpraca z organem: Aktywna współpraca, dostarczanie dokumentów i wdrażanie działań naprawczych mogą działać na korzyść instytucji.
Wcześniejsze naruszenia: Powtarzalność uchybień jest czynnikiem obciążającym.
Osiągnięta korzyść lub uniknięta strata: GIIF próbuje ustalić, czy instytucja zarobiła na naruszeniu. W praktyce jest to często trudne do oszacowania (np. jak wycenić brak szkolenia?), co daje organowi dużą swobodę w ustalaniu wysokości kary.

Waga naruszenia w oczach GIIF

Organ ocenia, jak bardzo instytucja odeszła od standardów AML i ilu klientów dotyczyło naruszenie. Za najpoważniejsze uchybienia uznaje się te, które realnie mogły umożliwić pranie pieniędzy, np.:

Brak stosowania środków bezpieczeństwa finansowego.
Brak analizy transakcji i badania źródeł środków klientów.
Niestosowanie własnych, wewnętrznych procedur AML.
Brak złożenia do GIIF zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy.

Co istotne, instytucja obowiązana nie może tłumaczyć się zaniedbaniami swoich partnerów biznesowych. To na niej spoczywa pełna odpowiedzialność za zgodność z ustawą AML, w tym nadzór nad podmiotami, którym powierzyła część obowiązków.

Odwołanie od decyzji

Od decyzji GIIF przysługuje odwołanie w terminie 14 dni. Należy jednak pamiętać o kluczowej kwestii – wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania kary. Środki finansowe mogą zostać zajęte z konta bankowego jeszcze przed rozpatrzeniem sprawy przez sąd administracyjny.

Nie tylko kary pieniężne

Warto podkreślić, że kary pieniężne to tylko jedna z form sankcji administracyjnych, jakie mogą zostać nałożone na instytucje naruszające przepisy AML. Skutkiem kary jest często utrata reputacji instytucji w oczach klientów lub partnerów biznesowych. GIIF lub NBP mogą również nakazać zaprzestania pewnych działań oraz opublikować informacje o naruszeniach, co dodatkowo wpływa na wiarygodność i zaufanie do danej instytucji.

Wniosek, jaki można wyciągnąć, jest taki, że aby uniknąć kar podczas kontroli, nie wystarczy jedynie spełnienie formalnych wymogów. Bardzo istotne jest wprowadzenie kompleksowego podejścia, w którym instytucje obowiązane nie tylko przestrzegają przepisów, ale także analizują skuteczność swoich działań oraz przeprowadzają bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych.

Pozafinansowe skutki sankcji

Zgodnie z raportem MONEYVAL 2024⁴, skutki sankcji administracyjnych wykraczają daleko poza aspekt finansowy. Instytucje ukarane często doświadczają:

Utraty reputacji - informacje o karach są publikowane publicznie, co wpływa na wizerunek firmy
Trudności w relacjach bankowych - banki mogą wprowadzić dodatkowe procedury KYC lub zakończyć współpracę
Zwiększonej kontroli regulacyjnej - częstsze inspekcje i monitoring ze strony organów nadzoru
Problemów z pozyskaniem ubezpieczeń - ubezpieczyciele mogą odmówić coverage lub podnieść składki
Utrudnień w procesach certyfikacyjnych - wpływ na oceny compliance i audyty zewnętrzne

Te konsekwencje mogą trwać latami po nałożeniu sankcji i znacząco wpływać na możliwości rozwoju biznesowego.

Co wynika z analizy kar nakładanych?

Po pierwsze, ważne jest, aby instytucje miały solidne procedury związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy (AML) oraz żeby te procedury były regularnie aktualizowane. Odpowiednio opracowane procedury AML są kluczowe dla zapewnienia skuteczności w działaniach AML/CFT oraz uniknięcia ewentualnych kar.

Po drugie, często nawet ważniejsze od procedur jest posiadanie odpowiedniego rozwiązania informatycznego do wsparcia działań związanych z AML. Taki system umożliwia automatyzację stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, ułatwia monitorowanie transakcji oraz identyfikowanie podejrzanych aktywności. Brak takiego narzędzia może znacząco utrudnić przestrzeganie przepisów AML - procesy manualne, są bardziej skomplikowane i podatne na błędy. Właściwe narzędzie informatyczne odgrywa kluczową rolę w efektywnym wypełnianiu obowiązków związanych z AML, w tym prawidłowej identyfikacji osób PEP oraz stosowaniu wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego.

Najczęściej zadawane pytania o kary AML

Jaka jest średnia wysokość kary administracyjnej za naruszenie przepisów AML w 2025?

Średnia kara administracyjna wynosi 229 661 zł. Kary wahają się od 0 zł (publikacja informacji) do maksymalnie 21 659 000 zł.

Które organy najczęściej nakładają kary za naruszenia AML?

NBP nakłada 70,8% wszystkich kar (153 kary), Ministerstwo Finansów 13,9% (30 kar), GIIF 10,2% (22 kary), a pozostałe urzędy 5,1% (11 kar).

Jakie są najczęstsze naruszenia prowadzące do kar AML?

Najczęstsze to: problemy z transakcjami walutowymi powyżej 15 000 EUR, braki w procedurach AML, brak oceny ryzyka oraz niewystarczające szkolenia pracowników.

Czy małe firmy też otrzymują kary za naruszenia AML?

Tak, kary otrzymują różne podmioty: jubilerzy (15 000 zł), kantory (30 000 zł), fundacje (15 000 zł), a nawet antykwariaty i hotele.

Od czego zależy wysokość kary AML?

Wysokość kary zależy od wielu czynników, m.in. od wagi i czasu trwania naruszenia, skali działalności, możliwości finansowych firmy, współpracy z organem kontrolującym oraz tego, czy firma dopuściła się już wcześniej podobnych uchybień.

Czy GIIF zawsze nakłada karę po kontroli?

Nie zawsze. Jeśli naruszenie jest jednostkowe i ma niewielką wagę, GIIF może odstąpić od wymierzenia kary. Kara jest niemal pewna w przypadku naruszeń systemowych, czyli powtarzających się błędów, które świadczą o niestosowaniu procedur AML w praktyce.

Jak uniknąć kary administracyjnej za naruszenie przepisów AML?

Kluczowe to: wdrożenie kompletnych procedur AML, przeprowadzenie oceny ryzyka, szkolenie pracowników, wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za compliance oraz stosowanie odpowiedniego systemu informatycznego.

Czy można odwołać się od kary administracyjnej AML?

Tak, od każdej decyzji o nałożeniu kary administracyjnej przysługuje prawo odwołania w terminie 14 dni. Trzeba jednak pamiętać, że wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji i środki mogą zostać pobrane z konta firmy przed rozstrzygnięciem sądowym.

Jakie jest najpoważniejsze naruszenie w oczach GIIF?

Za jedno z najcięższych uchybień uznawany jest brak złożenia do GIIF zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa prania pieniędzy.

Czy mogę zlecić obowiązki AML firmie zewnętrznej i uniknąć odpowiedzialności?

Nie. Instytucja obowiązana zawsze ponosi pełną odpowiedzialność za zgodność z ustawą AML, nawet jeśli część zadań realizują partnerzy biznesowi. Należy nadzorować takich partnerów i mieć stały dostęp do tworzonej przez nich dokumentacji.

Czy wysokie przychody automatycznie oznaczają wysoką karę?

Niekoniecznie. Chociaż GIIF bierze pod uwagę możliwości finansowe firmy, to waga i skala samych naruszeń często okazują się ważniejszym czynnikiem niż wysokość przychodów.

Jak ważna jest współpraca z GIIF podczas kontroli?

Jest kluczowa. Pełna, transparentna i proaktywna współpraca jest istotnym czynnikiem łagodzącym. Z kolei utrudnianie kontroli, zwlekanie z odpowiedziami czy przekazywanie niekompletnych danych działa na dużą niekorzyść i może wpłynąć na podwyższenie kary.

Przypisy:

¹ Sankcje administracyjne - Ministerstwo Finansów

² Kara administracyjna nałożona przez GIIF na ING Bank Śląski S.A.

³ Sankcje administracyjne - przykłady kar publikacyjnych

⁴ MONEYVAL 2024 - Anti-money laundering and counter-terrorist financing measures

Skorzystaj z naszego rozwiązania i uniknij kar.