22 CZERWCA 2025
Pojęcie "państwa trzeciego wysokiego ryzyka" jest obecnie zagadnieniem, które może wydawać się niejednoznaczne z punktu widzenia procedury przeciwdziałania praniu pieniędzy. Postaramy się przybliżyć, jak zatem instytucje obowiązane powinny interpretować informacje o kraju pochodzenia klienta.
Czym są państwa trzecie wysokiego ryzyka
Zgodnie z definicją ustawową, państwo trzecie wysokiego ryzyka to kraj, który nie posiada skutecznego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu, lub ma znaczące braki w tym systemie. Jednakże identyfikacja takich krajów nie jest prosta. Ustawodawca nie wskazał wprost, które to państwa, ale określił zasady, jakimi powinna kierować się instytucja obowiązana przy ich ustaleniu.
Informacje mają pochodzić z wiarygodnych źródeł, takich jak raporty z ewaluacji krajowych systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, przeprowadzanych przez Grupę Specjalną do spraw Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) oraz akty delegowane wydawane na podstawie dyrektywy AML IV.
Właściwe określenie listy państw trzecich wysokiego ryzyka jest kluczowe dla prawidłowego stosowania oceny ryzyka, która wymaga od instytucji obowiązanych stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w przypadkach wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Spójrzmy zatem na aktualne dane pochodzące z FATF oraz aktów delegowanych UE.
Ważne informacje o aktualizacjach list
FATF aktualizuje swoje listy krajów objętych wzmożonym monitoringiem trzy razy w roku podczas sesji plenarnych (zwykle w lutym, czerwcu i październiku). Instytucje obowiązane muszą na bieżąco monitorować te zmiany i dostosowywać swoje procedury.
Najnowsze zmiany (czerwiec 2025):
- Usunięto z listy FATF: Chorwacja, Mali, Tanzania - kraje spełniły wymagania FATF i zostały usunięte z listy monitorowania
- Dodano do listy FATF: Boliwia, Wyspy Dziewicze - kraje zostały dodane ze względu na niewystarczające systemy AML/CFT
Kraje wysokiego ryzyka według FATF
AKTUALIZACJA: 13 czerwca 2025 r. - Chorwacja, Mali i Tanzania zostały usunięte z listy krajów wysokiego ryzyka. Do listy dodano Boliwię i Wyspy Dziewicze.
Aktualna lista wraz z opisami dostępna jest na stronie FATF.
| Kraj pod obserwacją FATF | Polska nazwa kraju |
|---|---|
| Algeria | Algieria |
| Angola | Angola |
| Bolivia | Boliwia |
| Bulgaria | Bułgaria |
| Burkina Faso | Burkina Faso |
| Cameroon | Kamerun |
| Côte d'Ivoire | Wybrzeże Kości Słoniowej |
| Democratic Republic of Congo | Demokratyczna Republika Konga |
| Haiti | Haiti |
| Kenya | Kenia |
| Lao PDR | Laos |
| Lebanon | Liban |
| Monaco | Monako |
| Mozambique | Mozambik |
| Namibia | Namibia |
| Nepal | Nepal |
| Nigeria | Nigeria |
| South Africa | Republika Południowej Afryki |
| South Sudan | Sudan Południowy |
| Syria | Syria |
| Venezuela | Wenezuela |
| Vietnam | Wietnam |
| Virgin Islands (UK) | Brytyjskie Wyspy Dziewicze |
| Yemen | Jemen |
Kraje wysokiego ryzyka UE
AKTUALIZACJA: 10 czerwca 2025 r. - Komisja Europejska opublikowała zaktualizowaną listę krajów wysokiego ryzyka.
Kraje dodane do listy UE: Algieria, Angola, Wybrzeże Kości Słoniowej, Kenia, Laos, Liban, Monako, Namibia, Nepal, Wenezuela
Kraje usunięte z listy UE: Barbados, Gibraltar, Jamajka, Panama, Filipiny, Senegal, Uganda, Zjednoczone Emiraty Arabskie
| Nr. | Kraj wysokiego ryzyka | Polska nazwa kraju |
|---|---|---|
| 1 | Afghanistan | Afganistan |
| 2 | Algeria | Algieria |
| 3 | Angola | Angola |
| 4 | Burkina Faso | Burkina Faso |
| 5 | Cameroon | Kamerun |
| 6 | Côte d'Ivoire | Wybrzeże Kości Słoniowej |
| 7 | Democratic Republic of Congo | Demokratyczna Republika Konga |
| 8 | Haiti | Haiti |
| 9 | Kenya | Kenia |
| 10 | Lao PDR | Laos |
| 11 | Lebanon | Liban |
| 12 | Mali | Mali |
| 13 | Monaco | Monako |
| 14 | Mozambique | Mozambik |
| 15 | Myanmar | Myanmar |
| 16 | Namibia | Namibia |
| 17 | Nepal | Nepal |
| 18 | Nigeria | Nigeria |
| 19 | South Africa | RPA |
| 20 | South Sudan | Sudan Południowy |
| 21 | Syria | Syria |
| 22 | Tanzania | Tanzania |
| 23 | Trinidad and Tobago | Trynidad i Tobago |
| 24 | Vanuatu | Vanuatu |
| 25 | Venezuela | Wenezuela |
| 26 | Vietnam | Wietnam |
| 27 | Yemen | Jemen |
| 28 | Iran | Iran |
| 29 | Democratic People's Republic of Korea (DPRK) | Korea Północna |
Skonsolidowana tabela krajów na listach FATF i UE
Aktualizacja: 13 czerwca 2025 r. - Tabela odzwierciedla najnowsze zmiany w listach FATF i UE.
| Kraj | Nazwa po angielsku | FATF | UE |
|---|---|---|---|
| Afganistan | Afghanistan | ⛔ | ✅ |
| Algieria | Algeria | ✅ | ✅ |
| Angola | Angola | ✅ | ✅ |
| Boliwia | Bolivia | ✅ | ⛔ |
| Bułgaria | Bulgaria | ✅ | ⛔ |
| Burkina Faso | Burkina Faso | ✅ | ✅ |
| Kamerun | Cameroon | ✅ | ✅ |
| Wybrzeże Kości Słoniowej | Côte d'Ivoire | ✅ | ✅ |
| Demokratyczna Republika Konga | Democratic Republic of Congo | ✅ | ✅ |
| Haiti | Haiti | ✅ | ✅ |
| Kenia | Kenya | ✅ | ✅ |
| Laos | Lao PDR | ✅ | ✅ |
| Liban | Lebanon | ✅ | ✅ |
| Mali | Mali | ⛔ | ✅ |
| Monako | Monaco | ✅ | ✅ |
| Mozambik | Mozambique | ✅ | ✅ |
| Myanmar | Myanmar | ⛔ | ✅ |
| Namibia | Namibia | ✅ | ✅ |
| Nepal | Nepal | ✅ | ✅ |
| Nigeria | Nigeria | ✅ | ✅ |
| Republika Południowej Afryki | South Africa | ✅ | ✅ |
| Sudan Południowy | South Sudan | ✅ | ✅ |
| Syria | Syria | ✅ | ✅ |
| Tanzania | Tanzania | ⛔ | ✅ |
| Trynidad i Tobago | Trinidad and Tobago | ⛔ | ✅ |
| Vanuatu | Vanuatu | ⛔ | ✅ |
| Wenezuela | Venezuela | ✅ | ✅ |
| Wietnam | Vietnam | ✅ | ✅ |
| Brytyjskie Wyspy Dziewicze | Virgin Islands (UK) | ✅ | ⛔ |
| Jemen | Yemen | ✅ | ✅ |
| Iran | Iran | ⛔ | ✅ |
Lista krajów o nieakceptowalnym ryzyku (UHRC)
Termin UHRC nie jest zdefiniowany ustawowo – konkretne listy różnią się pomiędzy instytucjami finansowymi. Instytucje finansowe stosują własne listy krajów o nieakceptowalnym ryzyku (UHRC - Unacceptable High Risk Countries). Podmioty z tych krajów są wykluczone z możliwości nawiązywania relacji gospodarczych ze względu na różne czynniki, takie jak sankcje międzynarodowe, wysokie ryzyko geopolityczne, brak skutecznych regulacji w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, a także destabilizacja polityczna.
Kraje z "czarnej listy" FATF wymagają szczególnie restrykcyjnych środków – nie tylko wzmożonej należytej staranności, ale również środków ograniczających kontakty biznesowe i finansowe:
AKTUALIZACJA: 13 czerwca 2025 r. - Czarna lista FATF pozostała bez zmian. FATF podkreśla zwiększone ryzyko finansowania proliferacji ze strony Korei Północnej oraz ostrzega Myanmar o możliwych pełnych środkach przeciwdziałających, jeśli nie poczyni postępów do października 2025.
| Kraj | Status FATF | Powód umieszczenia na liście |
|---|---|---|
| Korea Północna (DPRK) | Czarna lista - Countermeasures | Sankcje ONZ, brak współpracy z FATF, całkowite ograniczenie relacji finansowych, zwiększone ryzyko finansowania proliferacji |
| Iran | Czarna lista - Countermeasures | Sankcje ONZ i USA, niewdrożenie konwencji Palermo i antyterrorystycznych, zagrożenia dla systemu finansowego |
| Myanmar | Czarna lista - Enhanced Due Diligence | Destabilizacja polityczna, nieefektywne systemy AML/CFT. UWAGA: Możliwe pełne środki przeciwdziałające od października 2025 |
Inne kraje często umieszczane na listach UHRC:
| Kraj | Powód umieszczenia na liście |
|---|---|
| Syria | Sankcje UE i ONZ, wysoki poziom ryzyka politycznego |
| Sudan | Sankcje USA, destabilizacja polityczna |
| Kuba | Sankcje USA, brak współpracy z FATF |
| Rosja | Sankcje UE i USA, ryzyko geopolityczne |
| Białoruś | Sankcje UE i USA, ryzyko polityczne |
| Krym (region Ukrainy) | Sankcje UE i USA, aneksja przez Rosję |
| Ługańsk i Donieck (regiony Ukrainy) | Sankcje UE i USA, konflikt zbrojny |
Kraje, które mogą zostać dodane do list UHRC:
| Kraj | Powód rozważenia dodania |
|---|---|
| Boliwia | Nowo dodana do listy FATF (czerwiec 2025), może zostać dodana do niektórych list UHRC instytucji finansowych |
| Virgin Islands (UK) | Nowo dodane do listy FATF (czerwiec 2025), brytyjskie terytorium zamorskie o zwiększonym ryzyku AML/CFT |
Praktyczne zalecenia dla instytucji:
- Stosowanie wzmożonych środków należytej staranności wobec wszystkich krajów z list
- W przypadku krajów z "czarnej listy" FATF - rozważenie zerwania relacji korespondencyjnych
- Szczegółowa weryfikacja beneficjentów rzeczywistych i źródeł pochodzenia środków
- Zwiększone monitorowanie transakcji w czasie rzeczywistym
- Uzyskanie zgody kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie relacji
Lista UHRC powinna być regularnie aktualizowana w odpowiedzi na zmieniającą się sytuację polityczną i gospodarczą na świecie. Różne instytucje finansowe z różnych krajów mogą mieć różne listy UHRC i wymagać ich stosowania przez współpracujące z nimi inne instytucje finansowe.
Ranking krajów pod względem ryzyka, na który warto zwrócić uwagę
Na koniec warto zwrócić uwagę na źródło danych, jakim jest szwajcarski Basel AML Index i ranking jurysdykcji bazujący na 18 różnych wskaźnikach. Publicznie dostępne dane pozwalają np. zapoznać się z rankingiem krajów pod względem ryzyk AML.
