26 PAŻDZIERNIKA 2025
Pojęcie "państwa trzeciego wysokiego ryzyka" jest obecnie zagadnieniem, które może wydawać się niejednoznaczne z punktu widzenia procedury przeciwdziałania praniu pieniędzy. Postaramy się przybliżyć, jak zatem instytucje obowiązane powinny interpretować informacje o kraju pochodzenia klienta.
Czym są państwa trzecie wysokiego ryzyka
Zgodnie z definicją ustawową, państwo trzecie wysokiego ryzyka to kraj, który nie posiada skutecznego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu, lub ma znaczące braki w tym systemie. Jednakże identyfikacja takich krajów nie jest prosta. Ustawodawca nie wskazał wprost, które to państwa, ale określił zasady, jakimi powinna kierować się instytucja obowiązana przy ich ustaleniu.
Informacje mają pochodzić z wiarygodnych źródeł, takich jak raporty z ewaluacji krajowych systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, przeprowadzanych przez Grupę Specjalną do spraw Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) oraz akty delegowane wydawane na podstawie dyrektywy AML IV.
Właściwe określenie listy państw trzecich wysokiego ryzyka jest kluczowe dla prawidłowego stosowania oceny ryzyka, która wymaga od instytucji obowiązanych stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w przypadkach wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Spójrzmy zatem na aktualne dane pochodzące z FATF oraz aktów delegowanych UE.
Ważne informacje o aktualizacjach list
FATF aktualizuje swoje listy krajów objętych wzmożonym monitoringiem trzy razy w roku podczas sesji plenarnych (zwykle w lutym, czerwcu i październiku). Instytucje obowiązane muszą na bieżąco monitorować te zmiany i dostosowywać swoje procedury.
Najnowsze zmiany (październik 2025):
- Usunięto z listy FATF: Burkina Faso, Mozambik, Nigeria, Republika Południowej Afryki - kraje spełniły wymagania FATF i zakończyły wdrażanie planów działania w zakresie AML/CFT
- Wcześniejsze zmiany (czerwiec 2025): Usunięto Chorwację, Mali, Tanzanię; Dodano Boliwię i Brytyjskie Wyspy Dziewicze
Kraje wysokiego ryzyka według FATF
AKTUALIZACJA: 24 października 2025 r. - Burkina Faso, Mozambik, Nigeria i Republika Południowej Afryki zostały usunięte z listy krajów wysokiego ryzyka po spełnieniu wymagań FATF.
Aktualna lista wraz z opisami dostępna jest na stronie FATF.
| Kraj pod obserwacją FATF | Polska nazwa kraju |
|---|---|
| Algeria | Algieria |
| Angola | Angola |
| Bolivia | Boliwia |
| Bulgaria | Bułgaria |
| Cameroon | Kamerun |
| Côte d'Ivoire | Wybrzeże Kości Słoniowej |
| Democratic Republic of Congo | Demokratyczna Republika Konga |
| Haiti | Haiti |
| Kenya | Kenia |
| Lao PDR | Laos |
| Lebanon | Liban |
| Monaco | Monako |
| Namibia | Namibia |
| Nepal | Nepal |
| South Sudan | Sudan Południowy |
| Syria | Syria |
| Venezuela | Wenezuela |
| Vietnam | Wietnam |
| Virgin Islands (UK) | Brytyjskie Wyspy Dziewicze |
| Yemen | Jemen |
Kraje wysokiego ryzyka UE
Komisja Europejska przyjęła nową listę państw trzecich wysokiego ryzyka; zmiany wchodzą w życie 5 sierpnia 2025 (zmiana rozporządzenia delegowanego (UE) 2016/1675).
| Nr. | Kraj wysokiego ryzyka | Polska nazwa kraju |
|---|---|---|
| 1 | Afghanistan | Afganistan |
| 2 | Algeria | Algieria |
| 3 | Angola | Angola |
| 4 | Burkina Faso | Burkina Faso |
| 5 | Cameroon | Kamerun |
| 6 | Côte d'Ivoire | Wybrzeże Kości Słoniowej |
| 7 | Democratic Republic of Congo | Demokratyczna Republika Konga |
| 8 | Haiti | Haiti |
| 9 | Kenya | Kenia |
| 10 | Lao PDR | Laos |
| 11 | Lebanon | Liban |
| 12 | Mali | Mali |
| 13 | Monaco | Monako |
| 14 | Mozambique | Mozambik |
| 15 | Myanmar | Myanmar |
| 16 | Namibia | Namibia |
| 17 | Nepal | Nepal |
| 18 | Nigeria | Nigeria |
| 19 | South Africa | RPA |
| 20 | South Sudan | Sudan Południowy |
| 21 | Syria | Syria |
| 22 | Tanzania | Tanzania |
| 23 | Trinidad and Tobago | Trynidad i Tobago |
| 24 | Vanuatu | Vanuatu |
| 25 | Venezuela | Wenezuela |
| 26 | Vietnam | Wietnam |
| 27 | Yemen | Jemen |
| 28 | Iran | Iran |
| 29 | Democratic People's Republic of Korea (DPRK) | Korea Północna |
Źródła:
Skonsolidowana tabela krajów na listach FATF i UE
Aktualizacja: 24 października 2025 r. - Tabela odzwierciedla najnowsze zmiany w listach FATF i UE.
Uwaga: Kolumna "FATF" odnosi się do listy "Increased Monitoring" (szara lista). Iran, Myanmar i Korea Północna są na osobnej "czarnej liście" FATF (patrz sekcja UHRC poniżej).
| Kraj | Nazwa po angielsku | FATF | UE |
|---|---|---|---|
| Afganistan | Afghanistan | ⛔ | ✅ |
| Algieria | Algeria | ✅ | ✅ |
| Angola | Angola | ✅ | ✅ |
| Boliwia | Bolivia | ✅ | ⛔ |
| Bułgaria | Bulgaria | ✅ | ⛔ |
| Burkina Faso | Burkina Faso | ⛔ | ✅ |
| Kamerun | Cameroon | ✅ | ✅ |
| Wybrzeże Kości Słoniowej | Côte d'Ivoire | ✅ | ✅ |
| Demokratyczna Republika Konga | Democratic Republic of Congo | ✅ | ✅ |
| Haiti | Haiti | ✅ | ✅ |
| Kenia | Kenya | ✅ | ✅ |
| Laos | Lao PDR | ✅ | ✅ |
| Liban | Lebanon | ✅ | ✅ |
| Mali | Mali | ⛔ | ✅ |
| Monako | Monaco | ✅ | ✅ |
| Mozambik | Mozambique | ⛔ | ✅ |
| Myanmar | Myanmar | ⛔ | ✅ |
| Namibia | Namibia | ✅ | ✅ |
| Nepal | Nepal | ✅ | ✅ |
| Nigeria | Nigeria | ⛔ | ✅ |
| Republika Południowej Afryki | South Africa | ⛔ | ✅ |
| Sudan Południowy | South Sudan | ✅ | ✅ |
| Syria | Syria | ✅ | ✅ |
| Tanzania | Tanzania | ⛔ | ✅ |
| Trynidad i Tobago | Trinidad and Tobago | ⛔ | ✅ |
| Vanuatu | Vanuatu | ⛔ | ✅ |
| Wenezuela | Venezuela | ✅ | ✅ |
| Wietnam | Vietnam | ✅ | ✅ |
| Brytyjskie Wyspy Dziewicze | Virgin Islands (UK) | ✅ | ⛔ |
| Jemen | Yemen | ✅ | ✅ |
| Iran | Iran | ⛔ | ✅ |
| Korea Północna | Democratic People's Republic of Korea (DPRK) | ⛔ | ✅ |
Lista krajów o nieakceptowalnym ryzyku (UHRC)
Termin UHRC nie jest zdefiniowany ustawowo – konkretne listy różnią się pomiędzy instytucjami finansowymi. Instytucje finansowe stosują własne listy krajów o nieakceptowalnym ryzyku (UHRC - Unacceptable High Risk Countries). Podmioty z tych krajów są wykluczone z możliwości nawiązywania relacji gospodarczych ze względu na różne czynniki, takie jak sankcje międzynarodowe, wysokie ryzyko geopolityczne, brak skutecznych regulacji w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, a także destabilizacja polityczna.
Kraje z "czarnej listy" FATF wymagają szczególnie restrykcyjnych środków – nie tylko wzmożonej należytej staranności, ale również środków ograniczających kontakty biznesowe i finansowe:
AKTUALIZACJA: 24 października 2025 r. - Czarna lista FATF pozostała bez zmian. FATF podkreśla zwiększone ryzyko finansowania proliferacji ze strony Korei Północnej oraz kontynuuje monitoring Myanmar w kontekście możliwych pełnych środków przeciwdziałających.
| Kraj | Status FATF | Powód umieszczenia na liście |
|---|---|---|
| Korea Północna (DPRK) | Czarna lista - Countermeasures | Sankcje ONZ, brak współpracy z FATF, całkowite ograniczenie relacji finansowych, zwiększone ryzyko finansowania proliferacji |
| Iran | Czarna lista - Countermeasures | Sankcje ONZ i USA, niewdrożenie konwencji Palermo i antyterrorystycznych, zagrożenia dla systemu finansowego |
| Myanmar | Czarna lista - Enhanced Due Diligence | Destabilizacja polityczna, nieefektywne systemy AML/CFT. UWAGA: Kontynuowany monitoring, możliwe zaostrzenie środków |
Inne kraje często umieszczane na listach UHRC:
| Kraj | Powód umieszczenia na liście |
|---|---|
| Syria | Sankcje UE i ONZ, wysoki poziom ryzyka politycznego |
| Sudan | Sankcje USA, destabilizacja polityczna |
| Kuba | Sankcje USA, brak współpracy z FATF |
| Rosja | Sankcje UE i USA, ryzyko geopolityczne |
| Białoruś | Sankcje UE i USA, ryzyko polityczne |
| Krym (region Ukrainy) | Sankcje UE i USA, aneksja przez Rosję |
| Ługańsk i Donieck (regiony Ukrainy) | Sankcje UE i USA, konflikt zbrojny |
Kraje, które mogą zostać dodane do list UHRC:
| Kraj | Powód rozważenia dodania |
|---|---|
| Boliwia | Na liście FATF od czerwca 2025, może zostać dodana do niektórych list UHRC instytucji finansowych |
| Virgin Islands (UK) | Na liście FATF od czerwca 2025, brytyjskie terytorium zamorskie o zwiększonym ryzyku AML/CFT |
Kraje niedawno usunięte z listy FATF (październik 2025):
| Kraj | Powód usunięcia |
|---|---|
| Burkina Faso | Spełniło plan działania FATF, wzmocniono nadzór nad instytucjami niefinansowymi i współpracę międzynarodową |
| Mozambik | Ukończono reformy w zakresie identyfikacji beneficjentów rzeczywistych i egzekwowania sankcji |
| Nigeria | Zaktualizowano ocenę ryzyka, wzmocniono nadzór sektorowy i zwiększono liczbę dochodzeń ML/TF |
| Republika Południowej Afryki | Zakończono wdrożenie zaleceń, lepsza koordynacja międzyagencyjna i monitoring kryptowalut |
Praktyczne zalecenia dla instytucji:
- Stosowanie wzmożonych środków należytej staranności wobec wszystkich krajów z list
- W przypadku krajów z "czarnej listy" FATF - rozważenie zerwania relacji korespondencyjnych
- Szczegółowa weryfikacja beneficjentów rzeczywistych i źródeł pochodzenia środków
- Zwiększone monitorowanie transakcji w czasie rzeczywistym
- Uzyskanie zgody kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie relacji
Lista UHRC powinna być regularnie aktualizowana w odpowiedzi na zmieniającą się sytuację polityczną i gospodarczą na świecie. Różne instytucje finansowe z różnych krajów mogą mieć różne listy UHRC i wymagać ich stosowania przez współpracujące z nimi inne instytucje finansowe.
Automatyzacja monitorowania krajów wysokiego ryzyka w SystemAML
SystemAML wspiera instytucje obowiązane w skutecznym zarządzaniu ryzykiem związanym z krajami wysokiego ryzyka poprzez zaawansowane funkcjonalności automatycznego monitorowania i oceny ryzyka.
Kluczowe funkcjonalności systemu:
🔍 Automatyczna ocena ryzyka geograficznego
- System automatycznie identyfikuje klientów powiązanych z krajami wysokiego ryzyka na podstawie aktualnych list FATF i UE
- Reguły oceny ryzyka uwzględniają kraj pochodzenia klienta, siedzibę firmy oraz lokalizację beneficjentów rzeczywistych
- Dynamiczne dostosowywanie poziomu ryzyka w zależności od statusu kraju na listach międzynarodowych
📊 Bieżący monitoring kartoteki podmiotów
- Ciągłe monitorowanie wszystkich podmiotów w kartotece pod kątem zmian na listach krajów wysokiego ryzyka
- Automatyczne powiadomienia o zmianach statusu krajów (dodanie lub usunięcie z list FATF/UE)
- Identyfikacja klientów wymagających ponownej oceny ryzyka po aktualizacji list
⚡ Alerty i powiadomienia
- Natychmiastowe alerty przy wykryciu powiązania klienta z krajem wysokiego ryzyka
- Powiadomienia o konieczności zastosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego (EDD)
- Automatyczne eskalacje do kadry kierowniczej w przypadku krajów z "czarnej listy" FATF
📈 Regularne aktualizacje danych
- Baza krajów wysokiego ryzyka aktualizowana zgodnie z publikacjami FATF (luty, czerwiec, październik)
- Synchronizacja z rozporządzeniami delegowanymi UE
- Możliwość definiowania własnych list UHRC dostosowanych do profilu ryzyka instytucji
🎯 Wsparcie w compliance
- Automatyczne sugerowanie wzmożonych środków należytej staranności dla klientów z krajów wysokiego ryzyka
- Dokumentacja wszystkich działań związanych z oceną ryzyka geograficznego
- Raporty dla organów nadzoru potwierdzające stosowanie odpowiednich procedur AML/CFT
Korzyści dla instytucji obowiązanych:
✅ Oszczędność czasu - eliminacja ręcznego sprawdzania list i aktualizacji danych
✅ Minimalizacja ryzyka - brak pominięcia klientów wymagających wzmożonej staranności
✅ Zgodność z regulacjami - automatyczne dostosowanie do zmian w przepisach
✅ Pełna dokumentacja - gotowe dowody compliance dla audytów i kontroli
Dzięki SystemAML instytucje obowiązane mogą skutecznie zarządzać ryzykiem związanym z krajami wysokiego ryzyka, zachowując pełną zgodność z wymogami ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.
Ranking krajów pod względem ryzyka, na który warto zwrócić uwagę
Na koniec warto zwrócić uwagę na źródło danych, jakim jest szwajcarski Basel AML Index i ranking jurysdykcji bazujący na 18 różnych wskaźnikach. Publicznie dostępne dane pozwalają np. zapoznać się z rankingiem krajów pod względem ryzyk AML.
