26 MAJA 2025
Pojęcie "państwa trzeciego wysokiego ryzyka" jest obecnie zagadnieniem, które może wydawać się niejednoznaczne z punktu widzenia procedury przeciwdziałania praniu pieniędzy. Postaramy się przybliżyć, jak zatem instytucje obowiązane powinny interpretować informacje o kraju pochodzenia klienta.
Czym są państwa trzecie wysokiego ryzyka
Zgodnie z definicją ustawową, państwo trzecie wysokiego ryzyka to kraj, który nie posiada skutecznego systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu, lub ma znaczące braki w tym systemie. Jednakże identyfikacja takich krajów nie jest prosta. Ustawodawca nie wskazał wprost, które to państwa, ale określił zasady, jakimi powinna kierować się instytucja obowiązana przy ich ustaleniu.
Informacje mają pochodzić z wiarygodnych źródeł, takich jak raporty z ewaluacji krajowych systemów przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, przeprowadzanych przez Grupę Specjalną do spraw Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) oraz akty delegowane wydawane na podstawie dyrektywy AML IV.
Właściwe określenie listy państw trzecich wysokiego ryzyka jest kluczowe dla prawidłowego stosowania oceny ryzyka, która wymaga od instytucji obowiązanych stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w przypadkach wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Spójrzmy zatem na aktualne dane pochodzące z FATF oraz aktów delegowanych UE.
Ważne informacje o aktualizacjach list
FATF aktualizuje swoje listy krajów objętych wzmożonym monitoringiem trzy razy w roku podczas sesji plenarnych (zwykle w lutym, czerwcu i październiku). Instytucje obowiązane muszą na bieżąco monitorować te zmiany i dostosowywać swoje procedury.
Najnowsze zmiany (luty 2025):
- Usunięto: Filipiny - kraj spełnił wymagania FATF i został usunięty z listy monitorowania
- Dodano: Nepal i Laos - kraje zostały dodane ze względu na niewystarczające systemy AML/CFT
- Wcześniej dodano (październik 2024): Algieria, Angola, Wybrzeże Kości Słoniowej
Kraje bliskie usunięcia z listy: Chorwacja, Mali i Tanzania poczyniły znaczące postępy w realizacji swoich planów naprawczych i mogą zostać usunięte z listy podczas kolejnych sesji plenarnych.
Kraje wysokiego ryzyka według FATF
AKTUALIZACJA: 21 lutego 2025 r. - Filipiny zostały usunięte z listy FATF podczas lutowego posiedzenia plenarnego. Do listy dodano Nepal i Laos.
Aktualna lista wraz z opisami dostępna jest na stronie FATF.
| Kraj pod obserwacją FATF | Polska nazwa kraju |
|---|---|
| Algeria | Algieria |
| Angola | Angola |
| Bulgaria | Bułgaria |
| Burkina Faso | Burkina Faso |
| Cameroon | Kamerun |
| Côte d'Ivoire | Wybrzeże Kości Słoniowej |
| Croatia | Chorwacja |
| Democratic Republic of Congo | Demokratyczna Republika Konga |
| Haiti | Haiti |
| Kenya | Kenia |
| Lao PDR | Laos |
| Lebanon | Liban |
| Mali | Mali |
| Monaco | Monako |
| Mozambique | Mozambik |
| Namibia | Namibia |
| Nepal | Nepal |
| Nigeria | Nigeria |
| Senegal | Senegal |
| South Africa | Republika Południowej Afryki |
| South Sudan | Sudan Południowy |
| Syria | Syria |
| Tanzania | Tanzania |
| Venezuela | Wenezuela |
| Vietnam | Wietnam |
| Yemen | Jemen |
Kraje wysokiego ryzyka UE
Stan na (Delegated Reg. (EU) 2024/163, Dz.U. UE L 163 z 18.01.2024) Stan na 7 luty 2024 r.
| Nr. | Kraj wysokiego ryzyka | Polska nazwa kraju |
|---|---|---|
| 1 | Afghanistan | Afganistan |
| 2 | Barbados | Barbados |
| 3 | Burkina Faso | Burkina Faso |
| 4 | Cameroon | Kamerun |
| 5 | Democratic Republic of Congo | Demokratyczna Republika Konga |
| 6 | Gibraltar | Gibraltar |
| 7 | Haiti | Haiti |
| 8 | Jamaica | Jamajka |
| 9 | Mali | Mali |
| 10 | Mozambique | Mozambik |
| 11 | Myanmar | Myanmar |
| 12 | Nigeria | Nigeria |
| 13 | Panama | Panama |
| 14 | Philippines | Filipiny |
| 15 | Senegal | Senegal |
| 16 | South Africa | RPA |
| 17 | South Sudan | Sudan Południowy |
| 18 | Syria | Syria |
| 19 | Tanzania | Tanzania |
| 20 | Trinidad and Tobago | Trynidad i Tobago |
| 21 | Uganda | Uganda |
| 22 | United Arab Emirates | Zjednoczone Emiraty Arabskie |
| 23 | Vanuatu | Vanuatu |
| 24 | Vietnam | Wietnam |
| 25 | Yemen | Jemen |
| 26 | Iran | Iran |
| 27 | Democratic People's Republic of Korea (DPRK) | Korea Północna |
Skonsolidowana tabela krajów na listach FATF i UE
Aktualizacja: 21 lutego 2025 r. - Tabela odzwierciedla najnowsze zmiany w liście FATF.
| Kraj | Nazwa po angielsku | FATF | UE |
|---|---|---|---|
| Afganistan | Afghanistan | ⛔ | ✅ |
| Algieria | Algeria | ✅ | ⛔ |
| Angola | Angola | ✅ | ⛔ |
| Barbados | Barbados | ⛔ | ✅ |
| Bułgaria | Bulgaria | ✅ | ⛔ |
| Burkina Faso | Burkina Faso | ✅ | ✅ |
| Kamerun | Cameroon | ✅ | ✅ |
| Wybrzeże Kości Słoniowej | Côte d'Ivoire | ✅ | ⛔ |
| Chorwacja | Croatia | ✅ | ⛔ |
| Demokratyczna Republika Konga | Democratic Republic of Congo | ✅ | ✅ |
| Filipiny | Philippines | ⛔ | ✅ |
| Gibraltar | Gibraltar | ⛔ | ✅ |
| Haiti | Haiti | ✅ | ✅ |
| Jamajka | Jamaica | ⛔ | ✅ |
| Kenia | Kenya | ✅ | ⛔ |
| Laos | Lao PDR | ✅ | ⛔ |
| Liban | Lebanon | ✅ | ⛔ |
| Mali | Mali | ✅ | ✅ |
| Monako | Monaco | ✅ | ⛔ |
| Mozambik | Mozambique | ✅ | ✅ |
| Namibia | Namibia | ✅ | ⛔ |
| Nepal | Nepal | ✅ | ⛔ |
| Nigeria | Nigeria | ✅ | ✅ |
| Panama | Panama | ⛔ | ✅ |
| Senegal | Senegal | ✅ | ✅ |
| Republika Południowej Afryki | South Africa | ✅ | ✅ |
| Sudan Południowy | South Sudan | ✅ | ✅ |
| Syria | Syria | ✅ | ✅ |
| Tanzania | Tanzania | ✅ | ✅ |
| Trynidad i Tobago | Trinidad and Tobago | ⛔ | ✅ |
| Uganda | Uganda | ⛔ | ✅ |
| Zjednoczone Emiraty Arabskie | United Arab Emirates | ⛔ | ✅ |
| Vanuatu | Vanuatu | ⛔ | ✅ |
| Wenezuela | Venezuela | ✅ | ⛔ |
| Wietnam | Vietnam | ✅ | ✅ |
| Jemen | Yemen | ✅ | ✅ |
| Iran | Iran | ⛔ | ✅ |
| Myanmar | Myanmar | ⛔ | ✅ |
Lista krajów o nieakceptowalnym ryzyku (UHRC)
Termin UHRC nie jest zdefiniowany ustawowo – konkretne listy różnią się pomiędzy instytucjami finansowymi. Instytucje finansowe stosują własne listy krajów o nieakceptowalnym ryzyku (UHRC - Unacceptable High Risk Countries). Podmioty z tych krajów są wykluczone z możliwości nawiązywania relacji gospodarczych ze względu na różne czynniki, takie jak sankcje międzynarodowe, wysokie ryzyko geopolityczne, brak skutecznych regulacji w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, a także destabilizacja polityczna.
Kraje z "czarnej listy" FATF (Call for Action) wymagają szczególnie restrykcyjnych środków – nie tylko wzmożonej należytej staranności, ale również środków ograniczających kontakty biznesowe i finansowe:
| Kraj | Status FATF | Powód umieszczenia na liście |
|---|---|---|
| Korea Północna (DPRK) | Czarna lista | Sankcje ONZ, brak współpracy z FATF, całkowite ograniczenie relacji finansowych |
| Iran | Czarna lista | Sankcje ONZ i USA, wysoki poziom korupcji, zagrożenia dla systemu finansowego |
| Myanmar | Czarna lista | Destabilizacja polityczna, nieefektywne systemy AML/CFT |
Inne kraje często umieszczane na listach UHRC:
| Kraj | Powód umieszczenia na liście |
|---|---|
| Syria | Sankcje UE i ONZ, wysoki poziom ryzyka politycznego |
| Sudan | Sankcje USA, destabilizacja polityczna |
| Kuba | Sankcje USA, brak współpracy z FATF |
| Rosja | Sankcje UE i USA, ryzyko geopolityczne |
| Białoruś | Sankcje UE i USA, ryzyko polityczne |
| Krym (region Ukrainy) | Sankcje UE i USA, aneksja przez Rosję |
| Ługańsk i Donieck (regiony Ukrainy) | Sankcje UE i USA, konflikt zbrojny |
Praktyczne zalecenia dla instytucji:
- Stosowanie wzmożonych środków należytej staranności (EDD) wobec wszystkich krajów z list
- W przypadku krajów z "czarnej listy" FATF - rozważenie zerwania relacji korespondencyjnych
- Szczegółowa weryfikacja beneficjentów rzeczywistych i źródeł pochodzenia środków
- Zwiększone monitorowanie transakcji w czasie rzeczywistym
- Uzyskanie zgody kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie relacji
Lista UHRC powinna być regularnie aktualizowana w odpowiedzi na zmieniającą się sytuację polityczną i gospodarczą na świecie. Różne instytucje finansowe z różnych krajów mogą mieć różne listy UHRC i wymagać ich stosowania przez współpracujące z nimi inne instytucje finansowe.
Ranking krajów pod względem ryzyka, na który warto zwrócić uwagę
Na koniec warto zwrócić uwagę na źródło danych, jakim jest szwajcarski Basel AML Index i ranking jurysdykcji bazujący na 18 różnych wskaźnikach. Publicznie dostępne dane pozwalają np. zapoznać się z rankingiem krajów pod względem ryzyk AML.
