Wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego - Extended Due Diligence

9 WRZEŚNIA 2024

Wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego (Extended Due Diligence) stanowią kluczowy element systemu przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML/CFT). Zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy AML, instytucje obowiązane są zobligowane do stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w przypadkach wysokiego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Definicja wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego

Ustawa nie podaje bezpośredniej definicji wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego, ale określa je jako rozszerzone działania w stosunku do standardowych środków bezpieczeństwa finansowego opisanych w art. 34 ust. 1.

Wzmożone środki obejmują dodatkowe czynności mające na celu pogłębioną analizę i weryfikację klienta oraz jego transakcji.

Podstawa prawna

Obowiązek stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego wynika bezpośrednio z art. 43 ustawy. Dodatkowo, art. 44 określa szczegółowe przypadki, w których należy zastosować te środki, a art. 46 precyzuje obowiązki w stosunku do osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne (PEP).

Istotne jest, przyjęta procedura AML powinna określać zasady stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, w tym wzmożonych środków.

Kiedy stosować wzmożone środki bezpieczeństwa

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu precyzyjnie określa sytuacje, w których instytucje obowiązane muszą stosować wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego:

Ryzyko zostało ocenione na wysokie (art. 43)
Prowadzone są stosunki gospodarcze lub transakcje związane z państwem trzecim wysokiego ryzyka (art. 44 i 44a)

Ryzyko ocenione na wysokie

Zgodnie z art. 43 ust. 2 ustawy, instytucje obowiązane stosują wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego w przypadkach wyższego ryzyka prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Art. 43 ust. 2 zawiera przykładowy katalog okoliczności mogących świadczyć o wyższym ryzyku, w tym m.in.:

Nawiązywanie stosunków gospodarczych w nietypowych okolicznościach (pkt 1)
Klient jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, których działalność służy do przechowywania różnego rodzaju aktywów (pkt 2 lit. a)
Klient korzysta z usług lub produktów sprzyjających anonimowości (pkt 6)
Nawiązywanie stosunków gospodarczych bez fizycznej obecności klienta (pkt 7)
Transakcje z podmiotami z państw trzecich wysokiego ryzyka.
Osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne (PEP)

Dodatkowe środki w przypadku stosunki gospodarczych lub transakcji związanych podmiotem mającym siedzibę w państwie trzecim wysokiego ryzyka

Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu określa szereg kluczowych elementów wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego w przypadkach stosunków gospodarczych lub transakcji związanych z podmiotami mającymi na siedzibę w państwie trzecim wysokiego ryzyka (art. 44).

Dodatkowe informacje o kliencie i beneficjencie rzeczywistym

Zgodnie z art. 44 ust. 1 pkt 1 ustawy, instytucje obowiązane muszą uzyskać dodatkowe informacje o:

Kliencie oraz beneficjencie rzeczywistym (lit. a)
Zamierzonym charakterze stosunków gospodarczych (lit. b)

Ustawodawca nie wskazuje dokładnie, o jakie dodatkowe informacje chodzi, pozostawiając to do decyzji instytucji obowiązanych, które muszą przestrzegać przepisów. Oznacza to, że instytucje te powinny jasno określić to w swoich wewnętrznych procedurach.

Analiza źródeł majątku klienta

Art. 44 ust. 1 pkt 2 ustawy wymaga uzyskania informacji o źródle majątku klienta i beneficjenta rzeczywistego oraz źródle pochodzenia wartości majątkowych pozostających w dyspozycji klienta oraz beneficjenta rzeczywistego w ramach stosunków gospodarczych lub transakcji.

Intensywniejsze monitorowanie transakcji

Art. 44 ust. 1 pkt 5 ustawy nakazuje intensyfikację stosowania środka bezpieczeństwa finansowego, o którym mowa w art. 34 ust. 1 pkt 4 (bieżące monitorowanie stosunków gospodarczych klienta), przez:

Zwiększenie liczby oraz częstotliwości monitorowania stosunków gospodarczych (np. zamiast co 2 lata, badanie odbywa się co roku)
Zwiększenie liczby transakcji typowanych do dalszej analizy

Działania ograniczające ryzyko w przypadku transakcji związanej z państwem trzecim wysokiego ryzyka

Art. 44a ustawy wymaga, aby w przypadku transakcji związanej z państwami trzecimi wysokiego ryzyka instytucje obowiązane, oprócz stosowania środków bezpieczeństwa finansowego, o których mowa w art. 44 ust. 1, podejmowały co najmniej jedno z następujących działań:

Podejmowanie dodatkowych czynności w ramach stosowanych wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego (pkt 1)
Wprowadzanie zintensyfikowanych obowiązków związanych z przekazywaniem informacji lub raportowaniem transakcji (pkt 2)
Ograniczanie zakresu stosunków gospodarczych lub transakcji (pkt 3)

Szczególne wymogi dotyczące PEP

Art. 46 ust. 2 ustawy określa dodatkowe wymogi dotyczące stosunków gospodarczych z osobami zajmującymi eksponowane stanowiska polityczne, w tym:

Uzyskanie akceptacji kadry kierowniczej wyższego szczebla na nawiązanie lub kontynuację stosunków gospodarczych (pkt 1)
Stosowanie odpowiednich środków w celu ustalenia źródła majątku klienta i źródła pochodzenia wartości majątkowych (pkt 2)

Warto podkreślić, że zgodnie z art. 34 ust. 3 ustawy, instytucje obowiązane są zobowiązane do udokumentowania zastosowanych środków bezpieczeństwa finansowego oraz wyników bieżącej analizy przeprowadzanych transakcji.

Podsumowanie

Właściwe stosowanie Extended Due Diligence - wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego jest nie tylko wymogiem prawnym, ale także istotnym narzędziem ochrony instytucji obowiązanych przed ryzykiem związanym z tymi przestępstwami.

Kluczowe wnioski:

Wzmożone środki bezpieczeństwa finansowego należy stosować w sytuacjach wysokiego ryzyka, w tym w relacjach z osobami zajmującymi eksponowane stanowiska polityczne (PEP) oraz w transakcjach związanych z państwami trzecimi wysokiego ryzyka.
Obejmują one m.in. pogłębioną analizę klienta, badanie źródeł majątku, intensywniejsze monitorowanie transakcji oraz uzyskiwanie dodatkowych zgód na nawiązanie lub kontynuację relacji biznesowych.
Skuteczne wdrożenie wzmożonych środków wymaga odpowiednich procedur wewnętrznych, regularnych szkoleń personelu oraz wykorzystania nowoczesnych narzędzi analitycznych.
Nieprzestrzeganie obowiązków w zakresie stosowania wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego może skutkować poważnymi sankcjami administracyjnymi i karnymi.

Materiały źródłowe: