Kto jest beneficjentem rzeczywistym?

04 KWIETNIA 2023

Beneficjent rzeczywisty to pojęcie stosowane w kontekście ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, w tym także w Polsce. Beneficjent rzeczywisty to osoba fizyczna, która posiada bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad danym podmiotem (np. spółką, fundacją, stowarzyszeniem), korzystając z udziałów, głosów, udziału w zyskach lub innych uprawnień decyzyjnych.

W Polsce, przepisy dotyczące beneficjentów rzeczywistych znajdują się w Ustawie z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. 2018 poz. 723). Zgodnie z tą ustawą, beneficjentem rzeczywistym uznaje się osobę fizyczną, która spełnia jedno z poniższych kryteriów, w przypadku:

Kto jest beneficjentem rzeczywistym osoby prawnej

Z wyjątkiem spółki z papierami wartościowymi notowanymi na rynku regulowanym może to być:

• udziałowiec posiadający ponad 25% udziałów,
• osoba mająca ponad 25% głosów w organie stanowiącym tej osoby prawnej,
• osoba kontrolująca osobę prawną z łącznym prawem własności lub głosów powyżej 25%,
• osoba mająca posiadająca kontrolę nad jednostką dominującą (uprawnienia, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości),
• osoba na wysokim stanowisku kierowniczym, gdy nie można ustalić tożsamości innych osób.

Kto jest beneficjentem rzeczywistym trustu

W przypadku trustu może to być:

• założyciel, np. fundator,
• powiernik, np. członek zarządu,
• nadzorca (jeśli istnieje), np. członek rady nadzorczej,
• beneficjent lub grupa osób, na rzecz których trust został utworzony,
• inna osoba kontrolująca trust,
• osoba o równoważnych uprawnieniach lub obowiązkach.

Kto jest beneficjentem rzeczywistym w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej

W przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, której kontrola przez inne osoby nie jest udokumentowana, przyjmuje się, że ta osoba jest jednocześnie beneficjentem rzeczywistym.

Podmioty zobowiązane do identyfikacji beneficjenta rzeczywistego, takie jak banki, instytucje finansowe, biura rachunkowe czy notariusze, mają obowiązek ustalić, zbierać i przechowywać informacje o beneficjentach rzeczywistych, a także zgłaszać te informacje do właściwych organów, poprzez narzędzie jakim jest Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) w Polsce.

Przykłady identyfikacji beneficjentów rzeczywistych:

Prosta struktura udziałowców

Załóżmy, że mamy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) o nazwie "Przykładowa Spółka". W jej strukturze właścicielskiej znajdują się następujące osoby:

1. Jan Kowalski - posiada 50% udziałów i głosów w spółce.
2. Anna Nowak - posiada 30% udziałów i głosów w spółce.
3. Piotr Zieliński - posiada 20% udziałów i głosów w spółce.

W tym przypadku, zarówno Jan Kowalski, jak i Anna Nowak są beneficjentami rzeczywistymi "Przykładowej Spółki", ponieważ każde z nich posiada więcej niż 25% udziałów i głosów w spółce. 

Warto pamiętać, że w innych sytuacjach, beneficjent rzeczywisty może być określony na podstawie innych kryteriów, takich jak wpływ na działania lub decyzje podejmowane przez spółkę, czy prawo do wyznaczania lub odwoływania członków organów zarządzających, nadzorczego lub kontrolnego.

Złożona struktura, w której udziałowcami są innej spółki

Załóżmy, że mamy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) o nazwie "Przykładowa Spółka B", której udziałowcami są inne spółki:

1. Spółka A - posiada 60% udziałów i głosów w "Przykładowej Spółce B".
2. Spółka B - posiada 40% udziałów i głosów w "Przykładowej Spółce B".

W takiej sytuacji musimy zbadać strukturę własności każdej z tych spółek, aby zidentyfikować beneficjentów rzeczywistych "Przykładowej Spółki B".

Załóżmy, że w Spółce A mamy następujących udziałowców:

1. Michał Sokołowski - posiada 80% udziałów i głosów w Spółce A.
2. Katarzyna Wiśniewska - posiada 20% udziałów i głosów w Spółce A.

Z kolei w Spółce B mamy następujących udziałowców:

1. Wojciech Dąbrowski - posiada 90% udziałów i głosów w Spółce B.
2. Justyna Kowalczyk - posiada 10% udziałów i głosów w Spółce B.

W takiej sytuacji beneficjentami rzeczywistymi "Przykładowej Spółki B" są:

1. Michał Sokołowski - posiada 80% udziałów w Spółce A, która z kolei posiada 60% udziałów w "Przykładowej Spółce B". Jego pośredni udział wynosi 80% * 60% = 48%.
2. Wojciech Dąbrowski - posiada 90% udziałów w Spółce B, która z kolei posiada 40% udziałów w "Przykładowej Spółce B". Jego pośredni udział wynosi 90% * 40% = 36%.

Obaj beneficjenci rzeczywiści, Michał Sokołowski i Wojciech Dąbrowski, mają pośredni udział w "Przykładowej Spółce B" przekraczający 25%.

Beneficjent rzeczywisty gdy nikt nie ma więcej niż 25% udziałów

W niektórych przypadkach może być trudno ustalić beneficjenta rzeczywistego na podstawie udziałów lub głosów w spółce. Oto przykład:

Załóżmy, że mamy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) o nazwie "Przykładowa Spółka C" z następującą strukturą udziałów:

1. Maria Kowalska - posiada 20% udziałów i głosów w spółce.
2. Andrzej Nowak - posiada 20% udziałów i głosów w spółce.
3. Karolina Zielińska - posiada 20% udziałów i głosów w spółce.
4. Tomasz Wójcik - posiada 20% udziałów i głosów w spółce.
5. Jakub Lewandowski - posiada 20% udziałów i głosów w spółce.

W tej sytuacji, żaden z udziałowców nie posiada więcej niż 25% udziałów lub głosów w spółce. Na podstawie samego udziału w kapitale, nie można jednoznacznie określić beneficjenta rzeczywistego "Przykładowej Spółki C".

Jednakże, należy również rozważyć inne kryteria określone w polskiej ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. Przykładowo jeśli którykolwiek z udziałowców dysponowałby więcej niż 25% liczby głosów w organie stanowiącym klienta, można by go uznać za beneficjenta rzeczywistego.

W praktyce, w przypadku braku jasno zdefiniowanego beneficjenta rzeczywistego na podstawie udziałów, warto zwrócić się do ekspertów prawa lub organów nadzorujących, aby uzyskać pomoc w prawidłowym zidentyfikowaniu beneficjentów rzeczywistych zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Brak zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych do CRBR

Zgodnie z polską Ustawą z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. 2018 poz. 723), niewskazanie beneficjentów rzeczywistych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) może prowadzić do nałożenia różnych sankcji na spółkę lub osoby odpowiedzialne.

Według art. 153 tej ustawy, za brak zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych lub zgłoszenie nieprawdziwych informacji, zarząd spółki może zostać ukarany grzywną do 1 miliona złotych.

Ponadto, niewypełnienie obowiązku zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych może skutkować innymi konsekwencjami, takimi jak utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej, problemy z instytucjami finansowymi (np. bankami) oraz potencjalne problemy z organami podatkowymi.

Warto zatem zadbać o terminowe i prawidłowe zgłoszenie informacji o beneficjentach rzeczywistych do CRBR, aby uniknąć niepożądanych konsekwencji i zapewnić zgodność z obowiązującymi przepisami prawa. W razie wątpliwości warto skonsultować się z radcą prawnym lub innym specjalistą w zakresie prawa przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.